فاجعه ای از جنس طلا و سیانور در تیکان تپه (تکاب)

	فاجعه ای از جنس طلا و سیانور در تیکان تپه (تکاب)
گزارشی از روزنامه جوان 26 آذر 1391: یکشنبه ۲۶ آذر ۱۳۹۱ ساعت ۱۶:۴۱  مجموعه سایت پایلوت استحصال طلای زره شوران در سال ۱۳۸۲در ۲۷ کیلومتری شهرستان تکاب در جنوب استان آذربایجانغربی به منظور آزمایش خاک موجود،برآورد میزان طلا درخاک ،تاثیرموادآلاینده وشیمیایی حین استحصال طلا بروی محیط زیست منطقه ونحوه وفناوری تولیدوبه قطعیت رسیدن میزان طلای موجود درخاک زرخیز زره شوران زیرنظرسازمان گسترش ونوسازی صنایع معدنی ایران احداث شده است در حالی که چندین سال از انجام واتمام این تحقیقات ومشخص شدن نتایج آن می گذرد، مسوولان شرکت های فعال در این سایت آزمایشگاهی درسکوت کامل خبری وباسوء استفاده از عدم آگاهی ساکنین منطقه بادریافت مجوز از سازمان صنایع ومعادن وتغییرکاربری این سایت از آن به عنوان کارخانه استحصال طلا استفاده می نمایند. این سایت فاقد تجهیزات ایمنی و سد باطله است و با این حال همچنان به فعالیت خود ادامه می دهد و این در شرایطی است که کارخانه اصلی تولید طلا از خاک معدن زره شوران هم اکنون در مکان دیگری از منطقه در حال احداث است اما... *** طی سال های اخیر این برای چندمین بار است که خبر نشت سیانور وآرسنیک از حوضچه پسآب سایت آزمایشگاهی استحصال طلای زره شوران تکاب در جنوب استان آذربایجانغربی به رودخانه های اطراف معدن طلای زره شوران، موجب تلف شدن هزاران قطعه ماهی ، انواع آبزیان وچندین قطعه پرنده در رودخانه های آلوده اطراف شده که علاوه بر آلودگی شدید آب های سطحی وزیرزمینی تکاب از جمله تخریب وغیرقابل استفاده نمودن چشمه های درمانی آب سرد روستای یارعزیز در سیصد کیلومتری سایت پایلوت زره شوران،بوی تند بخارات موادسمی به ویژه سیانور وجیوه موجود در هوا موجب تخریب محیط زیست واکوسیستم طبیعی منطقه ونیز آزار واذیت ساکنین چندین روستای اطراف این سایت شده است که به علت موقعیت جغرافیایی شهرستان تکاب در جنوبی ترین نقطه استان آذربایجانغربی،این آلودگی به منابع آب استان های آذربایجان غربی وشرقی نیز سرایت می کند. آبی که بوی مرگ می دهد نشت سیانور از پسآب تولید طلا در سایت آزمایشگاهی زره شوران تکاب موجب آلودگی گسترده رودخانه های اطراف این سایت از جمله رودخانه «قورودره»روستای یارعزیز ورودخانه های روستای شیرمرد در پایین دست این سایت شده که آب این رودخانه به عنوان سرشاخه های اصلی وارد حوزه رودخانه ساروق تکاب می گردد. رودخانه ساروق در ۱۵ کیلومتری تکاب به سمت شهرستان شاهیندژ از سرشاخه های اصلی رودخانه زرینه رود میاندوآب واز شعب تامین آب سد شهید کاظمی بوکان به شمار می رود. رودخانه زرینه رود میاندوآب نیز از منابع تغذیه ای دریاچه ارومیه بوده وسد شهید کاظمی بوکان از منابع تامین آب شهر تبریز محسوب می گردد. با این وجود، شیوع آلودگی سیانور به رودخانه های محلی تکاب تهدید بسیار بزرگی برای سلامت آب استان آذربایجان شرقی وغربی است . خطری که می توان آن را هم تراز وهم اندازه خشک شدن دریاچه ارومیه وسونامی نمک در منطقه دانست. رودخانه ساروق تکاب از سرشاخه ها ومنابع اصلی در حوزه آبریز استان آذربایجانغربی است .ارومیه وسایر شهرهای جنوبی این استان از مقاصد اصلی آب های سطحی تکاب به شمار می روند و هم اکنون نشت سیانور به رودخانه های جاری تکاب وتغییررنگ آب های سطحی وتلف شدن هزاران قطعه ماهی وآبزیان ،نگرانی گسترده ای در میان اهالی شهرستان تکاب و روستاهای اطراف سایت پایلوت زره شوران به وجود آورده است. این نگرانی زمانی عمیق وحادشده وزمینه های بروز بحران وحتی یک فاجعه زیست محیطی را به وجود می آورد که بانگاهی به نقشه های حوزه های آبریز استان آذربایجانغربی متوجه گسترش وسرایت آلودگی منابع آب تکاب به سایر نقاط آذربایجان می شویم. نگرانی ای که تاکنون نه تنها به اقدام جدی مسوولان ذیربط واطلاع رسانی لازم منجر نشده بلکه هر بار با اعلام نشت سیانور از سوی روستاییان منطقه به پلمپ چند روزه سایت آزمایشگاهی استحصال طلای زره شوران اکتفا شده و مسئله اصلی که همان آلودگی جبران ناپذیر منابع آب های سطحی وزیر زمینی ونیز اراضی زراعی وتغییر اکوسیستم منطقه ونیز تاثیر روانی وجمعیتی بر روستاهای اطراف به محاق فراموشی سپرده شده است. پلمپ های بی اثر یکی از ساکنین روستای شیرمرد در ۲۷ کیلومتری شهرستان تکاب و دو کیلومتری سایت آزمایشگاهی تولید طلای زره شوران که از مقاصد اصلی آلودگی سیانور است در مورد این آلودگی ها می گوید :پس استشمام بوی تند و البته آشنای سیانوردرروزهای ۲۸ و ۲۹ آبان ماه گذشته و به دنبال گسترش وتداوم این بوی نامطبوع ساکنین روستا با صدها قطعه ماهی تلف شده در رودخانه های روستا مواجه شدند که نهایتا با رد گیری آبزیان گرفتارشده در دام سیانور منشا آلودگی به پشت سد باطله سایت پایلوت طلای زره شوران تکاب ختم گردید. روح اله ساربانی می افزاید: بلافاصله پس ازمشاهده این اتفاق ، مسئله را به مسوولین ذیربط تکاب اطلاع داده و اهالی روستاهای اطراف را از نشت سیانور وجلوگیری از مصرف آب رودخانه ها توسط احشام آگاه نمودیم. نشت ونفوذ گسترده ماده سمی سیانور از سایت آزمایشگاهی زره شوران تکاب منجر به تعطیلی و پلمپ چندین باره این سایت با حکم دادسرای عمومی و انقلاب تکاب گردید. وی یادآورمی شود: در آخرین مرحله از فعالیت خط تولید زره شوران،۵۰ درصد مواد جامد وارد فیلترپرس شده وبراثرفشار فیلترپرس آب حاوی سیانوردرچرخه تولید ازخاک گرفته شده و به حوضچه نامطمئن هدایت شده که مواد سمی موجود در این حوضچه در گذر زمان از آن نفوذ کرده و وارد رودخانه های اطراف شده است. طلا، با ارزش تر از زندگی این سایت آزمایشگاهی بارها به علت نشت سیانور،توسط اداره محیط زیست تکاب پلمپ شده اما هربارپس از چند روز تعطیلی بدون رفع معایب ونواقص فنی وتجهیز به سد باطله وافزایش ایمنی در برابراستفاده از موادآلاینده به فعالیت تخریبی خود ادامه داده وبه تولید طلا با ضریب بالای آلودگی اقدام نموده است و مسوولان این سایت تنها بخاطر تولید طلاهیچ مسوولیتی در قبال آلودگی های به وجود آمده ومشکلات زیست محیطی بر عهده نمی گیرند. بنابر گزارش های رسیده از روستاهای اطراف زره شوران از روند بررسی نخستین نمونه های آب های آلوده در آزمایشگاه خانگی تیتر سیانور واملاح معدنی آب،میزان سیانور موجود در آب رودخانه های اطراف در روزهای گذشته به ۳۵ ppmرسیده که این میزان سیانور منابع آب تکاب واستان آذربایجان غربی را گرفتار آلودگی شدید کرده است. البته به گفته شاهدان عینی این میزان آلودگی به علت سر ریز پسماند ومواد سمی از حوضچه باطله در روزهای بارانی به طرز بسیار خطرناکی آفزایش یافته است. یکی از شاهدان عینی دفع غیر اصولی مواد خطرناک سمی توسط سایت پایلوت زره شوران در این زمینه می گوید: در روزهای بارانی هفته های گذشته پساب سایت آزمایشگاهی زره شوران تکاب بصورت پالپی از سیانور با سرریز از حوضچه باطله غیراصولی وغیراستاندارد این سایت از شانه خاکی جاده وارد رودخانه های اطراف زره شوران شد. هادی حسینی تاکید می کند: پس از پر شدن وسرریز پساب باطله از حوضچه، مسوولان این سایت در اقدامی بسیار خطرناک بدون اینکه چاره ای برای اصلاح ویا تعبیه حوضچه ویا سد باطله بیاندیشند بارهاوبارها بصورت شبانه ومخفیانه بدون هیچ واسطه ای با استفاده از لوله های فاضلاب پالپ سیانور وآرسنیک رابطور مستقیم وارد رودخانه های اطراف نموده اند. پساب ها کجا می روند؟ مسئله اصلی که فعالیت این کارخانه پرزیان راناموجه وپرحرف وحدیث می نماید این است که این سایت با این همه سروصدا وتولید روزانه مقادیرقابل توجهی طلا فاقد سد باطله مجهز است و در حالیکه چنین کارخانه هایی می بایست دارای سد باطله اصولی باحداقل طول تاج ۱۲متر باشند سایت آزمایشگاهی تولیدطلای زره شوران دارای یک حوضچه غیر اصولی، غیراستاندارد، نفوذپذیر و غیرایزوله به ارتفاع حداکثر ۳ متر و حداقل ۴۰ سانتی متر است و بصورت کاملا آماتور ، غیر قابل اطمینان و کم حجم احداث شده که البته به گفته کارگران شاغل در این کارخانه این حوضچه باطلا که از آن به غلط به عنوان سد باطله نام برده می شود از سال ۱۳۸۹ پرشده وسرریز نموده است . یکی از پیمانکاران طرح استحصال طلای زره شوران که از نزدیک با فعالیت این سایت آزمایشگاهی آشنا بوده، می گوید: این حوضچه یک بار درسال ۱۳۸۷ به علت غلظت مواد آلاینده وعدم استاندارد بودن آن آسیب دیده وحتی دچار شکستگی گردید وهزاران تن پالپ آلوده به انواع مواد سمی از جمله سیانیدسدیم(سیانور)، آرسنیک، آمونیاک، سودهای سوزآو رواسد سولفوریک وارد محوطه سایت، زمین های منطقه ورودخانه های اطراف شده است. قادر ساربانی با بیان اینکه این اتفاق موجب آلودگی کارکنان به سیانور نیز می شود ادامه می دهد: درحالی که حوضچه باطله این سایت از دوسال قبل پر شده واین سایت برای فعالیت واستحصال طلا از خاک طلا، نیازمند مصرف ۳ متر مکعب آب در گردش میان خط تولید وحوضچه است ، باید از مسوولان کارخانه پرسید این میزان پسآب طی این مدت اگر وارد حوضچه پرشده نگردیده پس چگونه وبا چه مکانیزمی ودر کجا دفع وخارج شده است؟! لازم به توضیح است حوضچه و نه سد باطله سایت آزمایشگاهی تولید طلای زره شوران تکاب به علت کمبودفضا در مقیاس کوچکتر از طریق خاک برداری ودرست کردن خاک ریز غیراصولی تا ۱۵متر احداث شده که سریعا پر می شودونیز در برابر بارندگی ورانش زمین بسیار آسیب پذیر است وپسآب مازاد راپس از خروج از فیلتر پرس به دلیل نبود فضای مناسب وامن با افزودن موادشیمیایی از جمله تیوسولفات وکلر باپایین آوردن غلظت سیانور به سمت رودخانه های تکاب هدایت می کنند. ساربانی می گوید: درسایت پایلوت استحصال طلای زره شوران تکاب آزمایش های مربوط به مکانیک ،تخلخل ونفوذپذیری خاک که مورد تایید کارشناسان ومتخصصان امر باشد تاکنون انجام نشده و سیستم ،اعلام واندازه گیری سیانور که نیاز اساسی کارخانه های تولید طلاست در این سایت نصب نشده است. مصرف روزانه ۴۰۰ کیلوگرم سیانور یکی از قدیمی ترین کارکنان این سایت در زمینه فعالیت های مبهم در این سایت می گوید: سایت پایلوت زره شوران حتی پس از دریافت مجوز تولید طلا تاسال ۹۰ باظرفیت روزانه ۸۰ تن خاک طلای زره شوران وصرف روزانه ۶۰کیلوگرم سیانور جهت جداسازی طلا فعالیت می کرد اما از سال ۹۱ با افزایش سه برابری ظرفیت خود ،این بار نه تنها خاک زره شوران را مورد استفاده قرار نمی دهد بلکه با وارد کردن روزانه ۲۴۰ تن خاک معدن طلای «ربط سردشت » به خط تولید همچنان تولید همزمان طلا وآلودگی زیست محیطی را چندین برابرکرده است. محمد اولیایی ادامه می دهد: در حال حاضر با ظرفیت موجود این کارخانه ،روزانه ۴۰۰کیلوگرم سیانور در این سایت مصرف می شود. گفتنی است افزایش ظرفیت چرخه تولید واستحصال طلا ومیزان فاجعه آمیز مصرف سیانور درسایت پایلوت زره شوران تکاب در مقابل حوضچه های کم حجم وغیراستاندارد پسماند ومواد باطله سمی نمونه بارزی از بی توجهی گردانندگان این سایت به محیط زیست منطقه وسلامت شهروندان است. این کارگر قدیمی سایت زره شوران تاکید می کند: سایت پایلوت زره شوران پس از اینکه معدن طلای زره شوران تحت مالکیت سازمان توسعه مواد معدنی قرارگرفت، از استحصال طلا از خاک این معدن که بزرگترین معدن طلای خاورمیانه با ۷ میلیون تن کانسنگ طلادار وذخیره تقریبی ۵۰ تن طلای خالص است منع گردید اما فعالیت خود را متوقف نکرد و با خرید خاک از معدن طلای «ربط» سردشت با عیار ۴ و نیم گرم در تن به تولید طلا ادامه داد. وی می گوید: از ابتدای فعالیت این سایت شرکتی به نام «پارس کانی» در امر ساخت و ساز و شرکت «حدادشیمی» در زمینه بهره برداری در این سایت حضور داشتند اما ازسال ۱۳۸۵ باتبدیل سایت آزمایشگاهی به کارخانه تولید طلا و تغییر نام و ایجاد شرکتهای خصوصی جدید با همان اعضای قبلی تولیدطلادر این سایت ادامه یافت. وی تصریح کرد: شرکت های فعال در این سایت شرکت حدادشیمی را که بصورت اصولی وعلمی فعالیت می کرد از گردونه خارج نموده وبا دور زدن قانون برای فرار از مالیات بارها اقدام به تاسیس شرکت های جدید با اعضای ثابت قبلی نموده اند. وی گفت در این سایت روزانه بیش از یک کیلوگرم طلا وپنجاه کیلوگرم نقره تولید می شود. اولیایی یادآورشد :مسوولان شرکت های فعال در سایت زره شوران پس از هربار پلمپ کارخانه به علت ایجاد آلودگی های زیست محیطی با استفاده از شگردهای گوناگون ازجمله تحت فشارقراردادن نهادهای ذیربط اجرایی از طریق اخراج کارگران خود وسوءاستفاده از مسئله ایجاد اشتغال وبکارگیری کارگران از ساکنین روستاهای منطقه پس از چندین هفته پلمپ مجددا به فعالیت خود ادامه می دهند. کارخانه تولید طلای زره شوران با اخراج کارگران اهرمی رادر دست داشته که مسوولان نهادهای ذیربط را به بازگشایی مجدد متقاعد می کننداین درحالی است که اوضاع کارگری این کارخانه نیز تعریفی نداشته وکارگران آن نه تنها در معرض انواع آلودگی ها قراردارندبلکه از هیچ گونه امنیت شغلی نیز برخوردارنبوده وتنها باقراردادهای سست ونامطمئن یک ماهه در این کارخانه مشغول به کار هستند وهربار با اخراج از محل کار چاره ای جز خانه نشینی ندارند.