اؤولیا‌لارین آللاها سیخ باغلی‌لیغی

اؤولیا‌لارین آللاها سیخ باغلی‌لیغی

بئله بیر باغلی‌لیق مومکوندورمو؟ مومکوندور، بونو تصوّور ائتمک چوخ چتیندیر. اما باجارمادیغین ایشی غئیر اینسانی مومکون حساب ائتمک منطیقه سیغمیر. آللاهدان علم اؤیرنمک اوچون اونو دوشونمگی یول حساب ائدن آدام بو دوشونجه‌دن آیریلا بیلرمی؟ اؤزونو آللاه حضوروندا بیلن آدام اوندان غفلتده قالا بیلرمی؟ بئله اینسان دانیشدیغی سؤزلرده آللاهین راضی‌لیغینی گؤزله‌ییر. بلی، بئله بنده‌لر واردیر. اونلاری تانیماماغیمیز اونلارین یوخلوغونا دلالت ائتمیر. محض اونلارین وارلیغی سببیندن یئر اوزو مرحمته بورونموشدور. حیاتین داوامی اوچون حقیقی اهل بیت (ع) عاشیقلری‌نین وارلیغی موهوم شرط‌دیر.

اؤز عزیزینی الدن وئرمیش آدامین فیکری دایم اونون یانیندا‌دیر. بئله بیر ایتکی‌یه معروض قالمیش اینسان هر هانسی بیر ایشله مشغول اولسا دا عزیزی‌نین فیکریندن آیریلا بیلمیر. آللاهی تانی‌ییب، اونون جمال و جلال صیفت‌لریندن خبردار اولانلار اوچون آللاهدان عزیزی، آللاهدان یاخینی یوخدور. اگر محبّت وارسا، داییم محبوب حاقیندا دوشونمک طبیعی بیر حالدیر. “بقره” سوره‌سی‌نین 165-جی آیه‌سینده اوخویوروق: “ایمان گتیرنلرین آللاها محبّتی داها قووّتلی‌دیر.”

آللاهدان دیله‌مک، اهل بیتین (ع) گؤستریش‌لریندن ایستیفاده ائتمک و اونلارا باغلانماقلا قلبیمیزی آللاهین معریفت و محبّت نورو ایله ایشیقلاندیرا بیلریک. اگر بئله بیر سعادت نصیبیمیز اولسا و قلبیمیزده آللاها محبّت یارانسا اونو داییم خاطیرلاماق‌دا چتین اولماز.

شئیخ انصاری‌دن بیر خاطره

آللاهین حقیقتاً اونو سئون بنده‌لری واردیر. اونلار بو سئوگینی هئچ نه ایله دگیشمزلر. بئله‌لری آللاهلا اونسیّت اوچون فورصت آختاریرلار. مرحوم شئیخ انصاری حاقیندا بو مؤوضوعدا صؤحبتلر چوخدور. ایستی بیر یای گونو منزیله داخیل اولان شئیخ سو ایسته‌ییر. شئیخ اوچون زیرزمیدن سرین سو گتیرمگه گئدیرلر. شئیخ سو گلنه‌دک ایکی رکعت ناماز قیلماق قرارینا گلیر. او نامازا باشلایاندان سونرا سویو گتیریب یانینا قویورلار. نجفین 50 درجه ایستی‌سینی، شئیخین یورغونلوغونو و قارشی‌سینداکی سرین سویو تصوّور ائدین. او ایسه سویو گؤزله‌مک اوزینده نامازا باشلاییر و نامازدا قورآنین اوزون سوره‌لریندن بیرینی اوخویور. نامازی بیتیریب آرتیق ایستی‌سی دوداق یاندیران سودان بیر قورتوم ایچیب آیاغا قالخیر. بلی! شئیخ انصاری کیمیلر اؤز محبوبلاری ایله گؤروش اوچون فورصت آختاریر و نامازدان فئیض آلیرلار. سوسوزلوغو اونوتدوران بیر لذّت! بوتون بونلار حقیقتدیر؛ آللاهلا اونسیتدن فایدالانمیش بؤیوک اینسانلار حاقیندا حقیقت! اصلینده ریساله‌لری و “مکاسیب”ی ایله تانیش اولدوغوموز شئیخ انصاری‌نین معنوی عالمیندن بیر او قدر ده خبردار دئییلیک. بئله بیر معنویّاتدان پای آلماق اوچون آللاها دوعا ائدک. بئله اولسا عؤمروموزون قدرینی بیلر، اهل بیت (ع) یولو ایله آللاها یاخینلاشار و اونلارین شفاعتینه ناییل اولاریق.

Övliyaların Allaha sıx bağlılığı

Belə bir bağlılıq mümkündürmü? Mümkündür, bunu təsəvvür etmək çox çətindir. Amma bacarmadığın işi qeyri-insani mümkün hesab etmək məntiqə sığmır. Allahdan elm öyrənmək üçün Onu düşünməyi yol hesab edən adam bu düşüncədən ayrıla bilərmi? Özünü Allah hüzurunda bilən adam Ondan qəflətdə qala bilərmi? Belə insan danışdığı sözlərdə Allahın razılığını gözləyir. Bəli, belə bəndələr vardır. Onları tanımamağımız onların yoxluğuna dəlalət etmir. Məhz onların varlığı səbəbindən yer üzü mərhəmətə bürünmüşdür. Həyatın davamı üçün həqiqi Əhli-beyt (ə) aşiqlərinin varlığı mühüm şərtdir.

Öz əzizini əldən vermiş adamın fikri daim onun yanındadır. Belə bir itkiyə məruz qalmış insan hər hansı bir işlə məşğul olsa da əzizinin fikrindən ayrıla bilmir. Allahı tanıyıb, Onun camal və cəlal sifətlərindən xəbərdar olanlar üçün Allahdan əzizi, Allahdan yaxını yoxdur. Əgər məhəbbət varsa, daim məhbub haqqında düşünmək təbii bir haldır. “Bəqərə” surəsinin 165-ci ayəsində oxuyuruq: “İman gətirənlərin Allaha məhəbbəti daha qüvvətlidir.”

Allahdan diləmək, Əhli-beyt (ə) göstərişlərindən istifadə etmək və onara bağlanmaqla qəlbimizi Allahın mərifət və məhəbbət nuru ilə işıqlandıra bilərik. Əgər belə bir səadət nəsibimiz olsa və qəlbimizdə Allaha məhəbbət yaransa Onu daim xatırlamaq da çətin olmaz.

Şeyx Ənsaridən bir xatirə

Allahın həqiqətən Onu sevən bəndələri vardır. Onlar bu sevgini heç nə ilə dəyişməzlər. Belələri Allahla ünsiyyət üçün fürsət axtarırlar. Mərhum Şeyx Ənsari haqqında bu mövzuda söhbətlər çoxdur. İsti bir yay günü mənzilə daxil olan Şeyx su istəyir. Şeyx üçün zirzəmidən sərin su gətirməyə gedirlər. Şeyx su gələnədək iki rükət  namaz qılmaq qərarına gəlir. O namaza başlayandan sonra suyu gətirib yanına qoyurlar. Nəcəfin 50 dərəcə istisini, Şeyxin yorğunluğunu və qarşısındakı sərin suyu təsəvvür edin. O isə suyu gözləmək əvəzində namaza başlayır və namazda Quranın uzun surələrindən birini oxuyur. Namazı bitirib artıq istisi dodaq yandıran sudan bir qurtum içib ayağa qalxır. Bəli! Şeyx Ənsari kimilər öz məhbubları ilə görüş üçün fürsət axtarır və namazdan feyz alırlar. Susuzluğu unutduran bir ləzzət! Bütün bunlar həqiqətdir; Allahla ünsiyyətdən faydalanmış böyük insanlar haqqında həqiqət! Əslində risalələri və “Məkasib”i ilə tanış olduğumuz Şeyx Ənsarinin mənəvi aləmindən bir o qədər də xəbərdar deyilik. Belə bir mənəviyyatdan pay almaq üçün Allaha dua edək. Belə olsa ömrümüzün qədrini bilər, Əhli-beyt (ə) yolu ilə Allaha yaxınlaşar və onların şəfaətinə nail olarıq.

هانسی نامازا تؤوبه دوشور؟

هانسی نامازا تؤوبه دوشور؟

صؤحبتیمیزین بو حیصه‌سینه قدر قئید ائتدیگیمیز صیفت‌لردن اوستون‌لری‌ده واردیر. بیزیم عبادت بیلیب کؤنول وئردیگیمیز ایشلری اؤزو اوچون گوناه حساب ائدنلر ده وار. یاخشی عمل‌لر سیراسیندا بیرینجی یئرده دوران ناماز حاقیندا بویورولور: “ناماز دینین سوتونودور” (“بحارالاانوار”، ج.82.) گؤره‌سن، بو صیفت بوتون نامازلارامی شامیلدیر؟ اؤولیا‌لار دیقت و صمیمیتله قیلینمامیش نامازی اؤزلری اوچون گوناه بیلیب بئله نامازا تؤوبه ائتمیش‌لر. گونوموز 24 ساعتدن عبارت اولسا دا، عادتاً، قیلدیغیمیز نامازلار اوست-اوسته هئچ بیر ساعت ده داوام ائتمیر. ان اساسی ایسه اکثر اینسانلار ناماز حالیندا دیقّت و صمیمیّتدن فایدا‌لانا بیلمیرلر.

اگر ناماز آللاهلا صؤحبتدیرسه، بو صؤحبت زامانی هانسی اساسلا باشقا ایشلر باره‌سینده دوشونمک اولار؟! آللاهلا دانیشارکن دیقّتین یایینماسی ادبسیزلیک‌دیر. اگر سیزینله صؤحبت ائدن بیر شخص اوزونو باشقا طرفه توتارسا، بونو نئجه قیمتدندیررسینیز؟ ناماز زامانی دیقّتین آللاهدان غئیری بیر ایستیقامته یؤنلدیلمه‌سی اونا آرخا چئویرمگه برابردیر. آللاه جیسم اولمادیغیندان اونا جیسماً یوخ، روحاً اوز توتماق ضروریدیر. بئله نامازی دینین سوتونو حساب ائتمک اولارمی؟

اینسانی دیگر جانلی‌لاردان فرقلندیرن اونون دیقتلی اولماسیدیر. دانیشانا دیقت گؤسترمه‌ییب آرخا چئویرمک حیوانلارا مخصوص خصوصیتدیر. حضرت پیغمبر (ص) بویورور: “ناماز زامانی آللاهدان غئیری‌سینی دوشونن کس حیوانا چئوریلمکدن قورخمورمو؟” (“بحارالانوار”، ج.84.) اوجا مقام صاحیبلری اولانلار عیبادت زامانی دیقتلی اولار، فیکیرلرینی آللاها یؤنلدرلر. “ناماز، دوعا، قورآنا مشغول اولارکن فیکریم هارادایدی” دئیه دوشونر، هر زامان نوقصانا یول وئردیکلری اوچون تؤوبه ائدرلر.

البته کی، چوخلاری‌نین سویّه‌سی دئییلندن آشاغیدیر. اینسانین اؤولیا‌لار حاقیندا دوشونمه‌سی اونو اؤز نوقصانلی عیبادتینه گؤره خجالت چکمگه وادار ائدیر. بیر دفعه ایکی رکعت گئجه نامازی قیلماقلا اینسان نئجه قودرت‌لنه بیلر؟! اؤولیا‌لار گوناها یوخ، ناقص عیبادته خاطیر تؤوبه ائدیرلرسه، گوناهکارلار نه اوچون تؤوبه ائتمه‌مه‌لی‌دیرلر؟! اؤولیا‌لارا بنزه‌مک اوچون آللاهدان یاردیم ایسته‌یَک. اهل بیت (ع) یولونو گئتمک اونلارا اوخشاماق اوچون چالیشماق دئمکدیر. حضرت علی (ع) بویورور: “عالی مقاما قودرتینیز اولماسا دا، حرامدان چکینمگینیزله، اؤزونوزه نظارتله بیزه یاخینلاشین” (“نهج‌البلاغه”، 45-جی مکتوب.)

اونلارا اوخشاماغا چالیشاق! اهل بیتین (ع) وارلیغیندان خبردار اولان اینسان اهل بیت (ع) روحیه‌سینی دادماق اوچون آللاهدان یاردیم ایستمه‌لیدیر. نفسین حساب مرتبه‌لریندن بیری آللاهدان غئیری‌سینی دوشونمگین گوناه حساب اولونماسیدیر. هر حالدا، اؤولیا‌لار بئله‌دیر. گوناهکارلار اوچونسه نامازدا آللاهدان غئیری‌سینی دوشونمک ده بیر گوناهدیر.

البته کی، اؤولیا‌لار اوچون‌ده درجه‌لر واردیر. حتّا پیغمبرلر ده عئینی بیر درجه‌ده دئییل‌دیر. “بقره” سوره‌سی‌نین 253-جو آیه‌سینده بویورولور: “بعضی پیغمبرلری او بیری‌لریندن اوستون ائتدیک.” همیشه اؤزونو آللاه حضوروندا حیس ائدن اؤولیا‌لار اونا دیقت‌سیزلیگی گوناه حساب ائدیرلر. بیز ایسه ائله گومان ائدیریک کی، یالنیز ناماز واختی آللاهین حضوروندا اولوروق. باشقا واختلاردا ایسه ائو، ایش، درس، اؤولاد حاقیندا دوشونوروک. نامازدان باشقا واختلاردا دوشونمک فیکریمیز ده اولمور. ایمام خمینی (ره) ایسه “عالم آللاهین حضورودور” بویوراردی. قورآن کریمده بئله دوشونن اؤولیا‌لار حاقیندا بویورولور: “هئچ بیر موعامیله و تیجارت اونلاری آللاهین ذکریندن آییرماز.” بو چوخ عالی بیر مقامدیر. حتّا درس گئدیشینده آللاهین ذکریندن آیریلمایان روحانیلر واردیر.

Hansı namaza tövbə düşür?

Söhbətimizin bu hissəsinə qədər qeyd etdiyimiz sifətlərdən üstünləri də vardır. Bizim ibadət bilib könül verdiyimiz işləri özü üçün günah hesab edənlər də var. Yaxşı əməllər sırasında birinci yerdə duran namaz haqqında buyurulur: “Namaz dinin sütunudur” (“Biharül-ənvar”, c.82.) Görən, bu sifət bütün namazlaramı şamildir? Övliyalar diqqət və səmimiyyətlə qılınmamış namazı özləri üçün günah bilib belə namaza tövbə etmişlər. Günümüz 24 saatdan ibarət olsa da, adətən, qıldığımız namazlar üst-üstə heç bir saat da davam etmir. Ən əsası isə əksər insanlar namaz halında diqqət və səmimiyyətdən faydalana bilmirlər.

Əgər namaz Allahla söhbətdirsə, bu söhbət zamanı hansı əsasla başqa işlər barəsində düşünmək olar?! Allahla danışarkən diqqətin yayınması ədəbsizlikdir. Əgər sizinlə söhbət edən bir şəxs üzünü başqa tərəfə tutarsa, bunu necə qiymətdəndirərsiniz? Namaz zamanı diqqətin Allahdan qeyri bir istiqamətə yönəldilməsi Ona arxa çevirməyə bərabərdir. Allah cism olmadığından Ona cismən yox, ruhən üz tutmaq zəruridir. Belə namazı dinin sütunu hesab etmək olarmı?

İnsanı digər canlılardan fərqləndirən onun diqqətli olmasıdır. Danışana diqqət göstərməyib arxa çevirmək heyvanlara məxsus xüsusiyyətdir. Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur: “Namaz zamanı Allahdan qeyrisini düşünən kəs heyvana çevrilməkdən qorxmurmu?” (“Biharül-ənvar”, c.84.) Uca məqam sahibləri olanlar ibadət zamanı diqqətli olar, fikirlərini Allaha yönəldərlər. “Namaz, dua, Qurana məşğul olarkən fikrim haradaydı” deyə düşünər, hər zaman nöqsana yol verdikləri üçün tövbə edərlər.

Əlbəttə ki, çoxlarının səviyyəsi deyiləndən aşağıdır. İnsanın övliyalar haqqında düşünməsi onu öz nöqsanlı ibadətinə görə xəcalət çəkməyə vadar edir. Bir dəfə iki rükət  gecə namazı qılmaqla insan necə qüdrətlənə bilər?! Övliyalar günaha yox, naqis ibadətə xatir tövbə edirlərsə, günahkarlar nə üçün tövbə etməməlidirlər?! Övliyalara bənzəmək üçün Allahdan yardım istəyək. Əhli-beyt (ə) yolunu getmək onlara oxşamaq üçün çalışmaq deməkdir. Həzrət Əli (ə) buyurur: “Ali məqama qüdrətiniz olmasa da, haramdan çəkinməyinizlə, özünüzə nəzarətlə bizə yaxınlaşın” (“Nəhcül-bəlağə”, 45-ci məktub.)

Onlara oxşamağa çalışaq! Əhli-beytin (ə) varlığından xəbərdar olan insan Əhli-beyt (ə) ruhiyyəsini dadmaq üçün Allahdan yardım istəməlidir. Nəfsin hesab mərtəbələrindən biri Allahdan qeyrisini düşünməyin günah hesab olunmasıdır. Hər halda, övliyalar belədir. Günahkarlar üçünsə namazda Allahdan qeyrisini düşünmək də bir günahdır.

Əlbəttə ki, övliyalar üçün də dərəcələr vardır. Hətta peyğəmbərlər də eyni bir dərəcədə deyildir. “Bəqərə” surəsinin 253-cü ayəsində buyurulur: “Bəzi peyğəmbərləri o birilərindən üstün etdik.” Həmişə özünü Allah hüzurunda hiss edən övliyalar Ona diqqətsizliyi günah hesab edirlər. Biz isə elə güman edirik ki, yalnız namaz vaxtı Allahın hüzurunda oluruq. Başqa vaxtlarda isə ev, iş, dərs, övlad haqqında düşünürük. Namazdan başqa vaxtlarda düşünmək fikrimiz də olmur. İmam Xomeyni (r) isə “aləm Allahın hüzurudur” buyurardı. Qurani-Kərimdə belə düşünən övliyalar haqqında buyurulur: “Heç bir müamilə və ticarət onları Allahın zikrindən ayırmaz.” Bu çox ali bir məqamdır. Hətta dərs gedişində Allahın zikrindən ayrılmayan ruhanilər vardır.

اؤولیا‌لارین عیبادته باخیشی

اؤولیا‌لارین عیبادته باخیشی

ایمانین آشاغی مرتبه‌سینده اولان بنده‌لر واجیب عمل‌لرین ایجراسی و حراملاردان چکینمک اوچون آللاهدان یاردیم ایستمه‌لی‌دیرلر. آما ائله بنده‌لر ده واردیر کی، اونلار بو مسأله‌ده داها درین باخیشا مالیکدیرلر. اونلارین حسابی‌دا عادی اینسانلارین حسابیندان فرقلنیر. اونلار حراما قطیاً یول وئرمیر، تصادوفاً شوبهه‌لی مسأله‌لرده بودره‌ییرلر. حرامدان اوزاق اولان بو اینسان‌لار معنا‌سیز، لغو ایشلرینه گؤره ناراحات اولورلار. بئله‌لری آخیرت‌لری اوچون فایدا‌سیز ایشلردن کنارلاشماغا چالیشیرلار.

بیز ائله دوشونوروک کی، واجیب و موستحب (بَیَنیلمیش) عمل‌لر محدوددور و اکثر عملیمیز موباح (نه واجیب، نه حرام، نه موستحب، نه ده مکروه اولمایان عادی عمل‌لر) صینفینه عاییددیر. هانسی کی، بو عمل‌لر ده هانسیسا بیر باخیمدان ایکینجی درجه‌لی واجیب اولا بیلر. بو ایکینجی درجه‌لی واجیب‌لری‌ده نظره آلساق، عموماً واجیب ایشلرین ایجراسی اوچون عؤمروموز آزلیق ائدر. مثلاً، اؤز اطرافینداکیلارین سوآل‌لارینی جاوابلاندیرماق اوچون روحانی‌یه 24 ساعت آزلیق ائده بیلر. ایندی اؤزونوز موعیّن‌لشدیرین کی، بشریّتی اهلی-بئیت (ع) معاریفی ایله تانیش ائتمک اوچون نه قدر واخت لازیمدیر. “نساء” سوره‌سی‌نین 58-جی آیه‌سینده بویورولور: “آللاه سیزه امر ائدیر کی، امانت‌لری صاحیب‌لرینه قایتاراسینیز.”

اهلی-بئیت (ع) معاریفی روحانی‌لرین الینده امانتدیر. بو امانتین صاحیبی ایسه بشریتدیر. روحانی‌لر یالنیز بو وظیفه‌لرینه لازیمی دیقّت گؤسترسه‌لر، هئچ بیر موستحب ایشه واخت قالماز. دیقّتلی، درین باخیشا مالیک اینسانلار واجیب و موستحب اولمایان ایشه گؤره تؤوبه ائدیرلر. چونکی آللاه واختینی بوش کئچیرنلری سئومیر. بو اینسانلار گونون سونوندا حرام ایش گؤرمه‌دیکلرینی نظره آلیب راحاتلاندیقلاری کیمی، بوش کئچیردیکلری واختا گؤره‌ده تأسوف ائدیرلر. اونلار نه‌یه باخدیقلارینی، نه دانیشدیقلارینی، نه ائشیتدیکلرینی بیر-بیر خاطیرلایا‌راق عمل‌لرینده نوقصان آختاریرلار. فایداسینا امین اولمادیقلاری هر بیر ایش اونلارا سیخینتی گتیریر.

نیظام انیتیظاملا شادلیق و موفقیتین آراسینداکی رابیطه

نیظام انیتیظاملا شادلیق و موفقیتین آراسینداکی رابیطه

شخصی و ایجتیماعی یاشاییشدا نیظام انیتیظاملی اولان اینسانین دوشونجه‌لری مخصوص حالدا تصنیفلشمیش اولار، بونا گؤره‌ده موفقیّت آددیملارینی راحاتلیقلا یوخاری گئدیب روحی فیشاردان آماندا اولوب فرحلی اولار. بوتون وارلیغین اساسی نیظام انیتیظام اوستونده‌دیر و اوندا هر بیر شئیین اؤزونه مخصوص یئری و رولو وار. سما جیسملری‌نین حرکتی، فصللرین اینتیظاملی دولانماسی، گئجه گوندوز، اینسان بدنی‌نین اورگانلاری‌نین ایشی و حرکتی هامیسی اینتیظامین اهمیّتینی گؤستریر. خیلقتده اینتیظامی یارادان آللاه اونو اینسانین فردی و ایجتیماعی یاشاییشیندا دا سئویر.

ایجتیماعی اولماق و جامیعه ‌طرفیندن قبول اولمانین بیر یولو جامیعه‌ده‌کی اینتیظامی و قایدالاری رعایت ائله‌مکدیر. قایدالار فردلرین داورانیشینی کونترول ائلر و هدفلی و موفق یاشاییشا سبب اولار. قورآن کریم قمر سوره‌سی‌نین 49-جو آیه‌سینده بویورور: بیز هر شئیی اندازه‌سی قدر یاراتمیشیق.

آما اساس مسأله بو اینتیظامین نئجه اولماسیندادیر و اونون اؤریرنماغی‌نین نئجه‌لیگینده‌دیر. بو سوآلین جوابینا موختلیف نظرلر وار. چونکی بو موضوع تمامیله بیر میلّتین کئچمیشینه و فرهنگینه باغلیدیر.

اینضیباطدان مقصد اینسانین جامیعه‌ده‌کی قایدالارلا اویغون اولا بیلمه‌سیدیر. بیر طرزده کی فردلر اؤز داورانیشلارینی یاشادیقلاری جامیعه‌نین ایستکلری و طلبلریله اویغونلاشدیرسینلار. قایدالارین رعایتی نه فقط عادتلرین رعایتی باخیمدان اهمیّتلیدیر بلکه اینسانین شاد و ساکیت یاشاماسیندا دا اهمیّتی وار. اینتظام، اینسان یاشاییشیندا شادلیغین اساسلاریندان بیریدیر.

ایسلامین کرامتلی بؤیوکلری، اینتظامی اینسان یاشاییشی‌نین موهوم مسأله‌لریندن بیری ساییبلار. مولا علی (ع) ایمام حسن (ع) و حسینه (ع) وصیتینده بئله بویورور: سیز و بوتون اوشاقلاریم و بو مکتوبون یئتیشدیگی هر کسه آللاهدان قورخماغی و ایشلرده نیظام اینتیظامی رعایت ائله‌مگی وصیّت ائلیرم. (نهج البلاغه، خوطبه157، نامه 47)

اینتیظام، مقصده چاتماغا بیزیم چکدیگیمیز زحمتی آزالدار آما اینتیظامسیزلیق چوخ واختلار عصبلشمک، ایسترس و حتّا مغلوبیته‌ده گتیریب چیخارار.

اینتیظامسیزلیق آیری موشکوللر ده یارادار کی خولاصه اولاراق اونلارا ایشاره ائدیریک:

- اینسانین ایجتیماعی شخصیّتین پوزار

- آیریلارین حقّینی آیاقلاماغا سبب اولار

- اینسانین مادی سرمایالار و عؤمرونو هدر وئرر

- یاشاییش و ایش مسأله‌لرینی بیر-بیرینه وورار

یاشاییشیندا اینتیظاملی اولان شخص، گئیینیش، بزک، کلمه‌لردن ایستیفاده ائله‌مکده و جومله‌لرین تنظیمینده، عهده وفا ائله‌مکده، ایش و یاشاییش یئرینی بزه‌مکده آیریلار اوچون مودئل اولار. نتیجه‌ده اونلارین محبتی و موراجیعه‌سینه توش گلر و بئله‌لیکله فردین شادلیغی اؤز یاشاییشیندا چوخالار.

گؤره‌سن ائلینی آبادالاماغا چالیشانین ائوی خرابا قالار؟

گؤره‌سن ائلینی آبادالاماغا چالیشانین ائوی خرابا قالار؟

جامیعه‌ده‌کی تربیت و تعلیم اورگانلاری، عاییله‌لر، موعلیملر، روحانیلر و عالیملر یعنی اوست اوسته تعلیم و تربیت مسئول‌لاری‌نین ایشلری دوز اولسایدی جامیعه‌ده موشکوللرین چوخونا راستلانمازدیق. جامیعه‌میزده‌کی اینسانلارین چوخ آزی‌نین سؤزو ایله عملی بیر اولور و اکثراً اونلارین عئینی اولماسینا راست گلینمیر. بو مسأله‌نی قیسا بیر یازیدا آچماق اولماز آما اوسته اوسته دئمک اولار کی بونلارین فرهنگی ریشه‌لری وار. عاییله‌ تربیتیندن باشلاییب جامیعه‌ده تربیت و تعلیم اورگانلارینا قدر بو ساحه‌ده تأثیرلیدیلرر. بو مؤعضله بیر ایکی سبب سایماق اولماز.

بیزده اولان بو موشکول، اخلاقی و فرهنگی موشکوللریمیزه تای اوزون سابیقه‌سی اولان اخلاق ضعیفلیگیدیر. آما هر حالدا بو موشکولون یارانماسیندا جامیعه‌ده‌کی تعلیم تربیت سیستملری‌نین بیرباشا تأثیری وار.

اینسانلارین سؤزلری و عمل‌لری‌نین بیر اولماماسی‌نین ضررلریندن بیری جماعتین بیر بیرینه اینانماماسیدیر. بیر جامیعه‌دن‌ده اینانماق حذف اولسا داش داش اوستونده دایانماز چونکی هئچ کس آیریسینا اینانمیر و جامیعه‌نین اساس تشکیل وئرنی‌ده اینانماقدان عیبارتدیر. هر شخص فقط اؤز منفعتلرینه دوشونور و اصلاً جمعی منفعتلره اهمیّت وئرمیر. اؤزلرینی‌ده بئله توجیه ائدیرلر کی هامی نئجه من‌ده ائله. بو مسأله او قدر بیزیم فرهنگیمیزه ریشه سالیب کی حتّا بئله بیر مثل چیخیب: «ائلینی آبادالاماغا چالیشانین ائوی خرابا قالار». هامی‌نین بیر مسیره گئتمگی واجیب اولان جامیعه‌ده، هر کسین اؤزونه مخصوص آیری یولو اولسا او جامیعه داغیلار.

ایندی بو بؤیوک موشکولون حل یولو نه‌دیر؟

جامیعه‌ده‌کی تربیت و تعلیم اورگانلاری، عاییله‌لر، موعلیملر، روحانیلر و عالیملر یعنی اوست اوسته تعلیم و تربیت وظیفه‌سی بویونلاریندا اولانلار، ایسته‌سه‌لر بو موشکول حل اولار.

بیلدیگیمیز کیمی‌ده اینسانلار سؤزله یوخ بلکه عمل‌له هیدایت اولارلار. پیغمبریمیز (ص) گؤزل اخلاقی و کیرداری ایله ایدی کی اینسانلاری بیر-بیر دوز یولا هیدایت بویوردو. یوخسا اونلارا یاخشی اولماغا امر ائله‌مکله یاخشی اولانمازلار.

ایستی فصلین ایچکیسی؛ شووَرَن

ایستی فصلین ایچکیسی؛ شووَرَن

مجازلاری ایستی اولانلار اوچون شووَرَن اَن یاخشی ایچکیدیر. شووَرَن قارا جیگری سرینله‌در.

شووَرَنین شربت شکلینده ایچیلمه‌سی داها یاخشی اولار. شربتی بیر آز سو، گولاب و بال ایله دوزلدین. شکر وورولاندا شووَرَنین دادی پیسله‌شر.

شووَرَن  دری خسته‌لیکلری آکنه و اگزما اوچون‌ده فایدالیدیر. بونون اوچون شووَرَنی داغ سویا تؤکون و سرینله‌شندن سونرا ایچین.

ایستی هاوادا قالانلار اوچون شووَرَن یاخشی بیر شئیدیر و ایستی وورماغین قاباغینی آلار. بو ماده‌نین مصرفینده محدودیّت یوخدور یعنی مثلاً بیر لیوان سویا 5 قاشیق شووَرَن قاتا بیلرسیز.

شووَرَن آغری کسیجی دئییل آما معده موشکوللری اولانلار اونو نانه عراغی‌ایله قاتیب ایچسه‌لر فایدالی اولار.

ایفراطچی بوداییلار میانماردا یوزلرجه ائوی و مسجیدی اودا چکدیلر

میانمارداکی خشونتلرین تازا دؤرونده، ایفراطچی بوداییلار موسلمانلارین یوزلرجه ائو، مسجید و توکانینی غارت ائدیب اودا چکدیلر.

فارسین وئردیگی خبره گؤره ایفراطچی بوداییلار «راخین» بؤلگه‌سینده موسلمانلارین یوزلرجه ائو، مسجید، تیجارت مرکزی و توکانینا حمله ائله‌مکله اونلاری غارت ائدیب اودا چکدیلر.

رویترزین میانمار پولیسینه اساساً وئردیگی خبره گؤره، خشونتلر بیر موسلمان خانیمین خیاباندان کئچرکن بودایی بیر راهیبه دَیمه‌سی‌ایله باشلاندی!

بو خبره اساساً بو حمله سه‌شنبه گونو اولدو و میانمارلی موسلمان عاییله‌لر، آماندا قالماق اوچون جنگلده سیغینیب ائولری‌نین اودا چکیلمه‌سینه شاهید اولدولار. بو وحشی‌یانا حمله‌لرده ایکی مسجید ده اودا چکیلیب بوتونلوکله داغیلدی.

بو حمله‌لر بیر شراییطده باش وئریر کی میانمار پولیسی حادیثه‌لرده اصلاً دخالت ائله‌میر. بعضاً ائله صحنه‌لر گؤروشور کی بوداییلار، پولیسین گؤزونون قارشیسیندا وحشیلیگه ال وورورلار. دوشنبه گونو میانمار مجلیسی‌نین تحقیق کومسیونو دوشوندوروجو بیر ایقدامدا، دؤولتی وظیفه‌لندیردی کی خشونتلرین آزالماسی اوچون موسلمانلارین چوخالماسی‌نین قارشیسینی آلسین.

«روهینگا» موسلمانلاری میانمارین 60 میلیون نفرلیک اهالی‌سی‌نین یوزده بئشینی تشکیل ائدیرلر. اونلار 1948 دن یعنی میانمارین ایستیقلایندان بو طرفه دواملی حالدا شیکنجه، اذیت و دیقتسیزلیکله اوزلشیبلر. پایتختین 130 کیلومترلیگینده یئرلشن «میکتیلا» شهرینده کئچن آی باش وئرمیش خشونتلرده 200 نفردن آرتیق موسلمان اؤلدورورلوب و 12000 مین نفر آوارا اولوب. میانمارین بیر ایل اؤنجه خشونتلری‌ده یوزلرجه موسلمانین اؤلومو و آزیندان 150000 نفرین آوارا اولماسینا سب اولدو.

دئمه‌لی‌ییک دونیا ایجتماعیّتی ایندیه‌ قدر موسلمان اقلیتیندن حیمایت اوچون هئچ اثرلی ایقدام گؤرمه‌ییب.

متن کامل عهد نامه ترکمنچای

متن کامل عهد نامه ترکمنچای

هو الله

دیباچه عهدنامه ایران و روس

الحمدالله الوافی و الکافی بعد از انعقاد عهدنامه مبارکه گلستان و مبادلات و معاملات دوستانه دولتین علیتین و ظهور آداب کمال مهربانی و یکجهتی حضرتین بهیٌتین به مقتضای حرکات آسمانی برخی تجاوزات ناگهانی از جانب سر حد داران طرفین به ظهور رسیده که موجب سنوح غوایل عظیمه شد و از آن جا که مرآت ضمایر پادشاهانه جانبین از غبار این گونه مخاطرات پاک بود اولیای دولتین علیتین تجدید عهد مسالمت را اهتمامات صادقانه و کوشش های منصفانه در دفع و رفع غایله اتفاقیه به ظهور رسانیده عهدنامه مبارکه جدید به مبانی و اصولی که در طی فصول مرقومه مذکور است مرقوم و مختوم آمد به مهر وکلای دولتین علیتین و در ماه شوال در سال هزار و دویست و چهل و نه هجری به امضای همایون شرف استقرار و استحکام پذیرفت. بر اولیای دولتین لازم است که از این پس در تحصیل موجبات مزید دوستی و موافقت اهتمامات صادقانه مبذول دارند و اسباب استحکام و استقرار معاهده مبارکه را به مراودات دوستانه متزاید خواهند و اگر در معدات تکمیل امور دوستی قصوری بینند به امضای خواهشهای منصفانه تدارک آن را لازم بشمارند و دقیقه از دقایق دوستی را مهمل و متروک نگذارند.

123rwa1

بسم الله الرحمن الرحیم

چون اعلیحضرت قضا قدرت، پادشاه اعظم والاجاه، امپراطور اکرم شوکت دستگاه، مالک بالاستحقاق کل ممالک روسیه و اعلیحضرت کیوان رفعت خورشید رایت، خسرو نامدار پادشاه اعظم با اقتدار ممالک ایران، چون هر دو علی السویه اراده و تمنای صادقانه دارند که به نوایب و مکاره جنگی که بالکلیه منافی رأی والای ایشان است نهایتی بگذارند و سنتهای قدیم حسن مجاورت و مودت را ما بین این دو دولت بواسطه صلحی که متضمن دوام باشد و بواعث خلاف و نفاق آتیه را دور کنند در بنای مستحکم استقرار دهند، لهذا برای تقدیم این کار خجسته آثار اعلیحضرت امپراطور کل ممالک روسیه جناب ژان پاسکویچ‌‌‌‍‌‌، جنرال آنفاندری، سردار عسکر جداگانه قفقاز، ناظم امورات ملکیه گرجستان و ولایات قفقاز و حاجی ترخان، مدیر سفاین حربیه بحر خزر، صاحب حمایلات الکسندر نویسکی مقدس مرصع به الماس، به آن مقدس مرتبه اول مرصع به الماس، ولادیمیر مقدس مرتبه اول و گیورگی مقدس مرتبه دویم و صاحب دو شمشیر افتخار یکی طلا موسوم«برای شجاعت» و دیگری مرصع به الماس و صاحب حمایلات دول خارجه مرتبه اولین عقاب سرخ پیکر پروسیه، هلال دولت عثمانی و نشان های دیگر و جناب «الکسندر اوبرو سکوف» صاحب حمایلات مقدسه ثالث ولادیمیر، مرتبه ثانی سن استانیسلاس لهستان، مرتبه دوم سن ژان بیت، و از طرف اعلیحضرت قویشوکت پادشاه ممالک ایران نواب مستطاب والا شاهزاده نامدار عباس میرزا را وکلای مختار خود تعیین کردند و ایشان بعد از آن که در ترکمنچای مجتمع شدند و اختیار نامه خود را مبادله کرده و موافق قاعده و شایسته دیدند، فصول آتیه را تعیین و قرارداد کردند:

فصل اول- بعد الیوم ما بین اعلیحضرت امپراطور کل ممالک روسیه و اعلیحضرت پادشاه ممالک ایران و ولیعهدان و اخلاف و ممالک و رعایای ایشان مصالحه و مودت و وفاق کاملی إلی یوم الأبد واقع خواهد بود.

فصل دویم- چون جدال و نزاعی که فیما بین عهد کنندگان رفیع الارکان واقع شد و امروز بسعادت منقطع گردید، عهود و شروطی را که بموجب عهدنامه گلستان، بر ذمت ایشان لازم بود موقوف و متروک می دارد، لهذا اعلیحضرت کل ممالک روسیه و اعلیحضرت پادشاه ممالک ایران چنین لایق دیدند که به جای عهدنامه مزبوره گلستان، عهدنامه دیگر به این شروط و عهود و قیود قرار دهند که ما بین دو دولت روس و ایران بیشتر از پیشتر موجب استقرار و انتظام روابط آتیه صلح و مودت گردد.

فصل سیم- اعلیحضرت پادشاه ممالک ایران از جانب خود و از جانب ولیعهدان و جانشینان به دولت روسیه واگذار می کند تمامی الکای نخجوان و ایروان را - خواه این طرف روس باشد یا آن طرف. و نظر به تفویض، اعلیحضرت ممالک ایران تعهد می کند که بعد از امضاء این عهدنامه، در مدت شش ماه، همه دفتر و دستور العمل متعلق به اداره این دو دولت مذکوره باشد به تصرف امرای روسیه بدهند.

فصل چهارم- دولتین علیتین معاهدتین عهد و پیمان می کنند که برای سر حد فیما بین دو مملکت بدین موجب سر حد وضع نمایند:

از نقطه سر حد ممالک عثمانی که از خط مستقیم به قله کوه آغری کوچک أقرب است. ابتدا کرده، این خط تا به قله آن کوه کشیده می شود و از آنجا به سر چشمه رودخانه مشهور به قرا سوی پایین که از سراشیب جنوبی آغری کوچک جاریست فرود آمده، به متابعت مجرای این رودخانه تا به التقای آن رودخانه ارس در مقابل شرور ممتد می شود. چون این خط به آن جا رسید به متابعت مجرای ارس تا به قلعه عباس آباد می آید و در تعمیرات و ابنیه خارجه آن که در کنار راست ارس واقع است نصف قطری بقدر نیم آغاج که عبارت از سه ورس و نیم روسی است رسم می شود و این نصف قطر در همه اطراف امتداد می یابد. همه اراضی و عرصه که در این نصف قطر محاط و محدود می شود بالانفراد متعلق به روسیه خواهد داشت و از تاریخ امروز در مدت دو ماه با صحت و درستی کامل معین و مشخص خواهد شد و بعد از آن از جایی که طرف شرقی این نصف قطر متصل به ارس می شود خط سر حد شروع و متابعت مجرای ارس می کند تا به مسیر یدی بلوک و از آن جا از خاک ایران به طول مجرای ارس امتداد می یابد با فاصله و مسافت سه آغاج که عبارتست از بیست و یک ورس روسی.

بعد از وصول به این نقطه خط سر حد به استقامت از صحرای مغان می گذرد تا به مجرای رودخانه موسومه بالهارود به محلی که در سه فرسخی واقع است که عبارتست از بیست و یک ورس روسی پایین تر از ملتقای دو رودخانه کوچک موسوم به آدینه بازار و ساری قمیش و از آن جا این خط به کنار چپ بالهارود تا به ملتقای رودخانه های مذکور آدینه بازار و ساری قمیش صعود کرده به طول کنار راست رودخانه آدینه بازار شرقی تا به منبع رودخانه و از آن جا تا به اوج بلندی های جگیر امتداد می یابد، به نوعی که جمله آبهایی که جاری به بحر خزر می شوند متعلق به روسیه خواهد بود و همه آبهایی که سراشیب و مجرای آنها به جانب ایران است تعلق به ایران خواهد داشت.

و چون سر حد دو مملکت این جا بواسطه قلل جبال تعیین می یابد، لهذا قرار داده شد که پشته هایی که از این کوهها به سمت بحر خزر است به روسیه و طرف دیگر آنها به ایران متعلق باشد. از قله های بلندی های جگیر خط سر حد تا به قله کمر قویی به متابعت کوههایی می رود که طالش را از محال ارشق منفصل می کند. چون قلل جبال از جانبین مجرای میاه را می دهند، لهذا در این جا نیز خط سر حد را همان قسم تعیین می کند که در فوق در باب مسافت واقعه بین منبع و آدینه بازار و قلل جگیر گفته شد و بعد از آن خط سر حد از قله کمر قویی به بلندی های کوههایی که محال زوند را از محال ارشق فرق می دهد متابعت می کند تا به سر حد محال ولکیج همواره بر طبق همان ضابطه که در باب مجرای میاه معین شد، محال زوند بغیر از آن حصه که در سمت مخالف قلل جبال مذکوره واقع است از این قرار حصه روسیه خواهد بود. از ابتدای سر حد محال ولکیج خط سر حد ما بین دو دولت به قلل جبال کلوتوپی و سلسله کوههای عظیم که از ولکیج می گذرد متابعت می کند تا به منبع شمالی رودخانه موسوم به آستارا پیوسته به ملاحظه همان ضابطه در باب مجرای میاه و از آن جا خط سرحد متابعت مجرای این رودخانه خواهد کرد تا به ملتقای دهنه آن به بحر خزر و خط سر حد را که بعد از این متصرفات روسیه و ایران را از هم فرق خواهد داد تکمیل خواهد نمود.

فصل پنجم- اعلیحضرت پادشاه ممالک ایران برای اثبات دوستی خالصانه که نسبت به اعلیحضرت امپراطور کل ممالک روسیه دارد به این فصل از خود و از عوض اخلاف و ولیعهدان سریر سلطنت ایران تمامی الکا و اراضی و جزایری را که در میانه خط حدود معینه در فصل مذکوره فوق و قلل برف دار کوه قفقاز و دریای خزر است و کذا جمیع قبایل را چه خیمه نشین چه خانه دار، که از اهالی و ولایات مذکوره هستند واضحاً و علناً الی الابد مخصوص و متعلق به دولت روسیه می داند.
فصل ششم- اعلیحضرت پادشاه ممالک ایران به تلافی مصارف کثیره که دولت روسیه را برای جنگ واقعه بین الدولتین اتفاق افتاده و همچنین به تلافی ضررها و خسارت هایی که به همان جهت به رعایای دولت روسیه رسیده تعهد می کند که بواسطه دادن مبلغی وجه نقد آنها را اصلاح نماید و مبلغ این وجه بین الدولتین به ده کرور تومان رایج قرارگرفت که عبارت است از بیست میلیون مناط سفید روسی، و چگونگی در موعد و رهاین فصول این وجه در قرارداد علاحده که همان قدر قوت و اعتبار خواهد داشت که گویا لفظاً به لفظ در این عهدنامه مصالحه حالیه مندرج است، معین خواهد شد.

فصل هفتم- چون اعلیحضرت پادشاه ممالک ایران شایسته و لایق دانسته همان فرزند خود عباس میرزا را ولیعهد و وارث تخت فیروزی بخت خود تعیین نموده است، اعلیحضرت امپراطور کل ممالک روسیه برای این که از میل های دوستانه و تمنای صادقانه خود که در مزید استحکام این ولیعهدی دارد به اعلیحضرت پادشاهی شاهنشاه ممالک ایران برهانی واضح و شاهدی لایح بدهد، تعهد می کند که از این روز به بعد شخص وجود نواب مستطاب والا شاهزاده عباس میرزا را ولیعهد و وارث برگزیده تاج و تخت ایران شناخته، از تاریخ جلوس به تخت شاهی، پادشاه بالاستحقاق این مملکت می داند.

فصل هشتم- سفاین تجارتی روس مانند سابق استحقاق خواهند داشت که به آزادی بر دریای خزر به طول سواحل آن سیر کرده به کناره های آن فرود آیند و در حالت شکست کشتی در ایران اعانت و امداد خواهند یافت و همچنین کشتیهای تجارتی ایران را استحقاق خواهد بود که به قرار سابق در بحر خزر سیر کرده، به سواحل روس آمد و شد نمایند و در آن سواحل در حال شکست کشتی به همان نسبت استعانت و امداد خواهند یافت. در باب سفاین حربیه که علم های عسکریه روسیه دارند چون از قدیم بالانفراد استحقاق داشتند که در بحر خزر سیر نمایند، لهذا همین حق مخصوص کما فی السابق امروز به اطمینان به ایشان وارد می شود، به نحوی که غیر از دولت روسیه هیچ دولت دیگر نمی تواند در بحر خزر کشتی جنگی داشته باشد.

فصل نهم- چون مکنون خاطر اعلیحضرت امپراطور کل ممالک روسیه و اعلیحضرت پادشاه ممالک ایران است که من کل الوجوه عهودی را که به این سعادت و میمنت ما بین ایشان مقرر گشته مستحکم نمایند، لهذا قرارداد نمودند که سفراء و وکلا و کارگزارانی که از جانبین به دولتین علیتین تعیین می شود- خواه برای انجام خدمت های اتفاقی یا برای اقامت دایمی - به فراخور مرتبه و موافق شأن دولتین علیتین و بملاحظه مودتی که باعث اتحاد ایشان گشته به عادت ولایت مورد اعزاز و احترام شوند و در این باب دستور العملی مخصوص و تشریفاتی قرار خواهند کرد که از طرفین مرعی و ملحوظ گردد.

فصل دهم- چون اعلیحضرت امپراطور کل روسیه و اعلیحضرت پادشاه ممالک ایران استقرار و افزایش روابط تجارت را ما بین دو دولت مانند یکی از نخستین فواید ملاحظه کردند که می بایست از تجدید مصالحه حاصل شود، لهذا قرارداد نمودند که تمامی اوضاع و احوال متعلقه به حمایت تجارت و امنیت تبعه دو دولت را به نوعی که متضمن مرابطه کامله باشد معین و منتظم و در معاهده جداگانه ای که به این عهدنامه ملحق و ما بین وکلای مختار جانبین مقرر و مانند جزو متمم او مرعی و ملحوظ میشود مضبوط و محفوظ دارند.

اعلیحضرت پادشاه ممالک ایران برای دولت روس کما فی السابق این اختیار را مرعی می دارد که در هر جا که مصلحت دولت اقتضا کند کونسولها و حامیان تجارت تعیین نمایند و تعهد می کند که این کونسولها و حامیان تجارت را که هر یک زیاده از ده نفر اتباع نخواهد داشت فراخور رتبه ایشان مشمول حمایت و احترامات و امتیازات سازد و اعلیحضرت امپراطور کل ممالک روسیه از جانب خود وعده می کند که درباره کونسولها و حامیان تجارت اعلیحضرت پادشاه ممالک ایران به همین وجه مساوات کامله مرعی دارد.

در حالتی که از جانب دولت ایران نسبت به یکی از کونسولها و حامیان تجارت روسیه شکایتی محققه باشد، وکیل و یا کارگزار دولت روس که در دربار اعلیحضرت پادشاه ممالک ایران متوقف خواهد بود و این حامیان و کونسولها بلاواسطه در تحت حکم او خواهد شد، او را از شغل خود بیدخل داشته به هر که لایق داند اداره امور مزبور را بر سبیل عادیه رجوع خواهد کرد.

فصل یازدهم- همه امور و ادعا های تبعه طرفین که به سبب جنگ به تأخیر افتاده بعد از انعقاد مصالحه موافق عدالت به اتمام خواهد رسید و مطالباتی که رعایای دولتین جانبین از یکدیگر یا از خزانه داشته باشند به تعجیل و تکمیل وصول پذیر خواهد شد.

فصل دوازدهم- دولتین علیتین معاهدتین بالاشتراک در منفعت تبعه جانبین قرارداد می کنند که برای آنهایی که مابین خود به سیاق واحد در دو جانب رود ارس املاک دارند موعدی سه ساله مقرر نمایند تا به آزادی در بیع یا معاوضه آنها قدرت داشته باشند، لکن اعلیحضرت امپراطور کل روسیه از منفعت این قرارداد در همه آن مقداری که به او تعلق و واگذار می شود، سردار سابق ایروان حسین خان و برادر او حسن خان و حاکم سابق نخجوان کریم خان را مستثنی می دارد.

فصل سیزدهم- همه اسیرهای جنگی دولتین خواه در مدت جنگ آخر باشد یا قبل از آن و همچنین تبعه طرفین که به اسیری افتاده باشند از هر ملت که باشد همگی بغایت چهار ماه به آزادی مسترد و بعد از آنکه جیره و سایر تدارکات لازمه به آنها داده شد به عباس آباد فرستاده می شوند تا اینکه به دست مباشرین جانبین که در آن جا مأمور گرفتن و تدارکات فرستادن ایشان به ولایت خواهد بود تسلیم شوند.

دولتین علیتین در باب همه اسیرهای جنگ و تبعه روس و ایران که به اسیری افتاده و به علت دوری مکان هایی که در آن جا بوده اند یا به علت اوضاع و اسباب دیگر بعینه مسترد نشده باشند، همان قرارداد را می کنند و هر دو دولت ایٌ وقت کان اختیار بی حد و نهایت خواهند داشت که آنها را مطالبه کنند و تعهد می کنند که هر وقت اسیر خود به دولت عرض نماید یا ایشان را مطالبه کنند از جانبین مسترد سازند.

فصل چهاردهم- دولتین علیتین معاهدتین جلای وطن کنندگان و فراریان را که قبل از جنگ یا در مدت آن به تحت اختیار جانبین گذاشته باشند مطالبه نمی کنند ولیکن برای منع نتایج مضره جانبین که از مکاتبات و علاقه خفیه بعضی از این فراریان با هم ولایتیان یا اتباع قدیم ایشان حاصل می تواند شد، دولت ایران تعهد می کند که حضور و توقف اشخاصی را که الحال یا بعد از این باسمه به او مشخص خواهد شد از متصرفات خود که مابین ارس و خط رودخانه مرسوم به جهریق و دریا و حد ارومی و رودخانه مشهور به جیقتو و قزل اوزن تا التقای آن به دریا واقع است رخصت می دهد.

اعلیحضرت امپراطور کل ممالک روسیه از جانب خود همچنین وعده می کند که فراریان ایران را در ولایت قراباغ و نخجوان و کذالک در آن حصه ولایت ایروان که در کنار راست رود ارس واقع است اذن توطن و سکنی ندهد، لیکن معلوم است که این شرط مجری و معمول نبوده و نخواهد بود، مگر در باب اشخاصی که صاحب مناصب ملکیه یا مرتبه و شأن دیگر باشد، مانند خوانین و بیک ها و ملا های بزرگ که صورت رفتار ها و اغواها و مخابرات و مکاتبات خفیه ایشان درباره همولایتیان و اتباع و زیر دستان قدیم خود موجب یک نوع رسوخ و تأثیر به افساد و اخلال تواند شد.

در خصوص رعایای عامه مملکتین مابین دولتین قرارداده شده که رعایای جانبین که از مملکتی به مملکت دیگر گذشته باشند، یا بعد از این بگذرند مأذون و مرخص خواهند بود که در هر جایی که آن دولت که این رعایا به تحت حکومت و اختیار او گذاشته باشند مناسب داند سکنی و اقامت کنند.

فصل پانزدهم- اعلیحضرت پادشاه ممالک ایران به این حسن اراده که آرام و آسایش را به ممالک خود باز آورد و موجبات مکاره را که اکنون به سبب این جنگ و خصومت بر اهالی مملکت روی آورده و به جهت انعقاد این عهدنامه که به فیروزی تمام سمت انجام می پذیرد از ایشان دور کرده، همه رعایا و ارباب مناصب آذربایجان عفو کامل و شامل مرحمت می فرمایند و هیچ یک از ایشان بدون استثنای مراتب و طبقات به جرم عرضه ها و عملها و رفتارهای ایشان که در مدت جنگ یا در اوقات تصرف چند وقت قشون روسیه از ایشان ناشی شده نباید معاقب شوند و آزار ببینند و نیز از امروز یکساله مهلت به ایشان مرحمت می شود که به آزادی با عیال خود از مملکت ایران به مملکت روس انتقال نمایند و اموال و اشیاء خود را نقل یا بیع کنند، بدون اینکه از جانب دولت یا حکام ولایت اندک ممانعت کنند یا از اموال و اشیاء منقوله یا مبیعه ایشان حقی و مزدی اخذ نمایند.

و در باب املاک ایشان پنج سال موعد مقرر می شود که در آن مدت بیع به حسب خواهش خود بنا گذاری در باب آنها نمایند، و از این عفو و بخشش مستثنی می شوند کسانی که در این مدت یکساله به سبب بعضی تقصیرها و گناههایی که مستلزم سیاست دیوانخانه باشد مستوجب عقوبت می گردد.

فصل شانزدهم- بعد از امضای این عهدنامه مصالحه، فی الفور وکلای مختار جانبین اهتمام خواهند داشت که به همه جا دستورالعمل و حکم های لازمه بفرستند تا بلا تأخیر خصومت را ترک نمایند.

این عهدنامه مصالحه که در دو نسخه به یک مضمون ترتیب یافته است و به دستخط وکلای مختار جانبین رسیده به مهر ایشان ممهور و مابین ایشان مبادله شده است. از جانب اعلیحضرت امپراطور کل ممالک روسیه و اعلیحضرت پادشاه ممالک ایران مصدق و ممضی و تصدیق نامه های متداوله که به دستخط مخصوص ایشان مزین خواهد بود و در مدت چهارماه یا زودتر اگر ممکن باشد مابین وکلای مختار ایشان مبادله خواهد شد.
تحریراً در قریه ترکمان چای، به تاریخ دهم شهر(؟) فیورال روسی سنه یک هزار و هشتصد و بیست و هشت (1828م.) مسیحیه که عبارت است از پنجم شهر شعبان المعظم سنه یک هزار و دویست و چهل و سه (1243ق.) هجری به ملاحظه و تصدیق نواب نایب السلطنه رسید و به امضای وزیر دول خارجه عالیجاه میرزا ابوالحسن خان رسید.