ماللا صدرانین موتعالیه حیکمتینده یاشاییشین معناسی

ماللا صدرانین موتعالیه حیکمتینده یاشاییشین معناسی

ماللاصدرانین باخیشیندا یاشاییشین معناسی ایمان کؤلگه‌سینده اله گلر و ایمانین یوخاری مرتبه‌لرینه ال تاپدیقجا داها دا فایدالی و مفهوملو اولار. یاشاییشین معناسی ندیر؟ یاشاییش داش و سو کیمی مادی جوهرلردندیر؟ یوخسا اعراض و خاصیّتلر مقوله‌لریندن و یا ایتّیفاقلار و حادیثه‌لر نوعونداندیر؟ «یاشاییشین معناسی» ترکیبینده «معنا»دان منظور ندیر؟ یاشاییشین هدفیندن منظور, یاشاییشین ایشلنمه‌سی و یا ارزیشیدیر؟ موتعالیه حیکمت, حیکمته دایانان بیر نیظامدیر کی اونون بیناسینی صدرالمتألهین قویوب و اونون شاگیردلر و هم‌فیکیرلری اونو داها دا گئنیشلندیریب تکلمیلدیبلر. وجودون اصالتی, جوهری حرکت, عقل و عاقیل و معقول بیرلیگی, احسن نیظام و . . . موتعالیه حیکمتین اساس ایصطیلاحلارینداندیر. بو اصول و آیری مبنالارین اساسیندا, شعور, حیات و عشق بوتون عالمده جریاندادیر. احسن نیظام بو معنادادیر کی ایلاهی حیکمت باعیث اولور مادی عیلّتلر سیلسیله‌سی ائله دوزولسون کی ایمکان داخیلینده داها چوخ مخلوق کمالاتدان فایدالانسین. یعنی اینسان و دونیایا حاکیم اولان قانونلار, ایمکانی اولان اَن یاخشی نیظام اولسون کی اونون اثرینده اَن چوخ خیر و اَن آز شر, اینسانا شامیل اولسون. آیری سؤزله نیظامین احسن اولماسی, «ایلاهی عینایت» صیفتی‌نین ایقتیضاسیدیر. موتعالیه حیکمتده اینسان اوچون یاشاییش معناسی, حیاتین فلسفه‌سی و آللاهین بشرین خلقیندن اولان هدفینه قاییدیر. ماللاصدرا نفسین مرتبه‌لرینی طبیعی، نباتی، حیوانی و اینسانی ترسیم ائله‌مکله نفسین حرکت و کامیل‌لشمه سیرّینی, ماده‌ده‌کی جوهری حرکتین گئدیشی‌ایله هماهنگ بیلیر کی ماده‌دن باشلاییر و اوندان یوخاری‌یا یئتیشیر و ائله بونا گؤره‌ده معاد و قیامت اینسانین روحونا موحقق اولور. نفسین جوهری حرکتی, هیولایی عقلدن موستفاد عقله چاتماقلا باشا چاتمیر؛ چونکی نفسین معنوی حیاتی‌نین دؤردونجو مرحله‌سی, یعنی فعّال عقل و یا همان روح‌القدس‌‌لا موتصیل اولما مرتبه‌سی, معنوی جذبه‌لری و ایشیق و معریفتدن ایقتیباس ائله‌مگی مویَّسر ائدیر و بو حیاتین معناسیدیر. صدرالمتألهین باخیشیندا ایمان یاشاییش معناسی‌نین اَن موهوم اساسلاریندان ساییلیر. او اینانیر کی ایمان, عقلی بیر ایشیقدیر کی اینسانین نفسی, اونون وسیله‌سیله قوّه و ناقیصلیقدان فعلیّت و کمالا چاتیر و جیسملر و قارانلیق عالمیندن روحلار و ایشیقلار عالمینه یوکسلیر و لقاءاللها چاتماغا ایستعداد تاپیر. ملاصدرا ایمانا یئتیشمک اوچون ایکی بورهان و عینی موکاشیفه‌نی تانیتدیریر. البته تصریح ائدیر کی ایمانی ایشلرین حقیقتی نُبُوّت مشعلیندن ایقتیباس‌سیز و ویلایتین باطینیندن طلب ائتمه‌دن اله گلمز. اونو آختاران اورگینی دونیادان بوشاتمالی و ایچینی تمیزله‌مه‌لیدیر و خلقدن حقه قیریلمالیدیر و دونیا شهوَتلری و ریاستلریندن اوز چئویرمه‌لیدیر. بو اساسدا ماللاصدرا باخیشیندا یاشاییشین معناسی ایمان کؤلگه‌سینده اله گلر و ایمان مرتبه‌لرینده یوکسلمکله داها فایدالی و ارزیشلی اولار.