شخصی و ایجتیماعی یاشاییشدا نیظام انیتیظاملی اولان اینسانین دوشونجهلری مخصوص حالدا تصنیفلشمیش اولار، بونا گؤرهده موفقیّت آددیملارینی راحاتلیقلا یوخاری گئدیب روحی فیشاردان آماندا اولوب فرحلی اولار. بوتون وارلیغین اساسی نیظام انیتیظام اوستوندهدیر و اوندا هر بیر شئیین اؤزونه مخصوص یئری و رولو وار. سما جیسملرینین حرکتی، فصللرین اینتیظاملی دولانماسی، گئجه گوندوز، اینسان بدنینین اورگانلارینین ایشی و حرکتی هامیسی اینتیظامین اهمیّتینی گؤستریر. خیلقتده اینتیظامی یارادان آللاه اونو اینسانین فردی و ایجتیماعی یاشاییشیندا دا سئویر.
ایجتیماعی اولماق و جامیعه طرفیندن قبول اولمانین بیر یولو جامیعهدهکی اینتیظامی و قایدالاری رعایت ائلهمکدیر. قایدالار فردلرین داورانیشینی کونترول ائلر و هدفلی و موفق یاشاییشا سبب اولار. قورآن کریم قمر سورهسینین 49-جو آیهسینده بویورور: بیز هر شئیی اندازهسی قدر یاراتمیشیق.
آما اساس مسأله بو اینتیظامین نئجه اولماسیندادیر و اونون اؤریرنماغینین نئجهلیگیندهدیر. بو سوآلین جوابینا موختلیف نظرلر وار. چونکی بو موضوع تمامیله بیر میلّتین کئچمیشینه و فرهنگینه باغلیدیر.
اینضیباطدان مقصد اینسانین جامیعهدهکی قایدالارلا اویغون اولا بیلمهسیدیر. بیر طرزده کی فردلر اؤز داورانیشلارینی یاشادیقلاری جامیعهنین ایستکلری و طلبلریله اویغونلاشدیرسینلار. قایدالارین رعایتی نه فقط عادتلرین رعایتی باخیمدان اهمیّتلیدیر بلکه اینسانین شاد و ساکیت یاشاماسیندا دا اهمیّتی وار. اینتظام، اینسان یاشاییشیندا شادلیغین اساسلاریندان بیریدیر.
ایسلامین کرامتلی بؤیوکلری، اینتظامی اینسان یاشاییشینین موهوم مسألهلریندن بیری ساییبلار. مولا علی (ع) ایمام حسن (ع) و حسینه (ع) وصیتینده بئله بویورور: سیز و بوتون اوشاقلاریم و بو مکتوبون یئتیشدیگی هر کسه آللاهدان قورخماغی و ایشلرده نیظام اینتیظامی رعایت ائلهمگی وصیّت ائلیرم. (نهج البلاغه، خوطبه157، نامه 47)
اینتیظام، مقصده چاتماغا بیزیم چکدیگیمیز زحمتی آزالدار آما اینتیظامسیزلیق چوخ واختلار عصبلشمک، ایسترس و حتّا مغلوبیتهده گتیریب چیخارار.
اینتیظامسیزلیق آیری موشکوللر ده یارادار کی خولاصه اولاراق اونلارا ایشاره ائدیریک:
- اینسانین ایجتیماعی شخصیّتین پوزار
- آیریلارین حقّینی آیاقلاماغا سبب اولار
- اینسانین مادی سرمایالار و عؤمرونو هدر وئرر
- یاشاییش و ایش مسألهلرینی بیر-بیرینه وورار
یاشاییشیندا اینتیظاملی اولان شخص، گئیینیش، بزک، کلمهلردن ایستیفاده ائلهمکده و جوملهلرین تنظیمینده، عهده وفا ائلهمکده، ایش و یاشاییش یئرینی بزهمکده آیریلار اوچون مودئل اولار. نتیجهده اونلارین محبتی و موراجیعهسینه توش گلر و بئلهلیکله فردین شادلیغی اؤز یاشاییشیندا چوخالار.
جامیعهدهکی تربیت و تعلیم اورگانلاری، عاییلهلر، موعلیملر، روحانیلر و عالیملر یعنی اوست اوسته تعلیم و تربیت مسئوللارینین ایشلری دوز اولسایدی جامیعهده موشکوللرین چوخونا راستلانمازدیق. جامیعهمیزدهکی اینسانلارین چوخ آزینین سؤزو ایله عملی بیر اولور و اکثراً اونلارین عئینی اولماسینا راست گلینمیر. بو مسألهنی قیسا بیر یازیدا آچماق اولماز آما اوسته اوسته دئمک اولار کی بونلارین فرهنگی ریشهلری وار. عاییله تربیتیندن باشلاییب جامیعهده تربیت و تعلیم اورگانلارینا قدر بو ساحهده تأثیرلیدیلرر. بو مؤعضله بیر ایکی سبب سایماق اولماز.
بیزده اولان بو موشکول، اخلاقی و فرهنگی موشکوللریمیزه تای اوزون سابیقهسی اولان اخلاق ضعیفلیگیدیر. آما هر حالدا بو موشکولون یارانماسیندا جامیعهدهکی تعلیم تربیت سیستملرینین بیرباشا تأثیری وار.
اینسانلارین سؤزلری و عمللرینین بیر اولماماسینین ضررلریندن بیری جماعتین بیر بیرینه اینانماماسیدیر. بیر جامیعهدنده اینانماق حذف اولسا داش داش اوستونده دایانماز چونکی هئچ کس آیریسینا اینانمیر و جامیعهنین اساس تشکیل وئرنیده اینانماقدان عیبارتدیر. هر شخص فقط اؤز منفعتلرینه دوشونور و اصلاً جمعی منفعتلره اهمیّت وئرمیر. اؤزلرینیده بئله توجیه ائدیرلر کی هامی نئجه منده ائله. بو مسأله او قدر بیزیم فرهنگیمیزه ریشه سالیب کی حتّا بئله بیر مثل چیخیب: «ائلینی آبادالاماغا چالیشانین ائوی خرابا قالار». هامینین بیر مسیره گئتمگی واجیب اولان جامیعهده، هر کسین اؤزونه مخصوص آیری یولو اولسا او جامیعه داغیلار.
ایندی بو بؤیوک موشکولون حل یولو نهدیر؟
جامیعهدهکی تربیت و تعلیم اورگانلاری، عاییلهلر، موعلیملر، روحانیلر و عالیملر یعنی اوست اوسته تعلیم و تربیت وظیفهسی بویونلاریندا اولانلار، ایستهسهلر بو موشکول حل اولار.
بیلدیگیمیز کیمیده اینسانلار سؤزله یوخ بلکه عملله هیدایت اولارلار. پیغمبریمیز (ص) گؤزل اخلاقی و کیرداری ایله ایدی کی اینسانلاری بیر-بیر دوز یولا هیدایت بویوردو. یوخسا اونلارا یاخشی اولماغا امر ائلهمکله یاخشی اولانمازلار.
تشویق و تنبئه، قایدالارین رعایتی و نظمین قورولماسی اوچون ایکی تربیه یولودور. اونلار یئرینده و اؤلچوسو قدر اولمالیدیلار.
تشویق نهدیر؟
تشویق، اینسانی ماراغا گتیرن و استعدادلارینی چیچکلنمگه تحریک ائدن و اونا داخیلی راضیلیق وئرن اصولدور. تشویق آیریلاری طرفیندن فردین داورانیشینی تقدیر ائلهمک اوچون مادی و یا معنوی ایقدام ساییلیر.
تنبئه نهدیر؟
اینسانین روحی و یا جیسمینین اینجیمهسینه سبب اولوب بیر داورانیشین قارشیسینی آلان هر بیر زادا تنبیه دئییلر. تشویقده اولان کیمی تنبیهده جیسمی و روحی اولا بیلر.
تشویق و تنبئهین اثری، روشوتله موکافاتی بیر-بیریندن آییرا بیلدیگیمیز زمان، موناسیب اولار. موکافات وئرمک اوشاغین دَیَرینی تثبیت ائدیب اونون موناسیب داورانیشینی و اخلاقینی دواملی ائلر.
اوشاق آتا آنا طرفیندن موکافاتلاندیغی زمان، آتا آنانین گؤزونده یاخشی اولان عملی تانییار و یا عکسینه آنا توکاندا اوشاغینین الیندن جانا گلیب ایستهدیگینی اونا آلیرسا، بو ایشین تکراری اوشاغین سیرتیق اولماسینا سبب اولار. بئله جاییزهلر اوشاغا روشوت وئرمک کیمی بیر شئیدیر و اونون داورانیشیندا منفی تأثیر قویار.
موتخصیصلرین چوخو بئله اینانیرلار کی منفی تأثیری اولان روشوتلری مثلاً «بو ایشی گؤرمهسن، بونو سنه وئرمهرم !» قیسا مودّت اوچون تأثیرلی اولسا دا اوزون مودّتده اثرینی ایتیرر. آتا آنا یاخشی و لاییقلی داورانیشلاری ترویج ائلهمهلی و اونون موقابیلینده اوشاغا جاییزه وئرمهلیدیلر.
موکافات برنامهلری
1. موناسیب، یئرینده و واختیندا اولان موکافات
اوشاغین هر دفعه دوزگون عمل ائلهدیگینده، موکافات لازیمدیر. لاکین بعضاً موکافاتدان دواملی ایستیفاده ائتمک موناسیب دئییل. چونکی اولا بیلر اوشاق موکافات آلماقدان یورولا و طلب اولونان عملی آز یئرینه گتیره و یا ایمکانی وار والدینین، هر داورانیشین موقابیلینده موکافات وئرمگه فورصتلری اولمایا و یا اولا بیلر اوشاغین هر موناسیب داورانیشینا موکافات وئرمگه ایمکان اولمایا.
2. اؤز اینتیظارلارینی موعیّنلشدیرمک
اوّلده اوشاقدان طلب ائلهدیگیز ایشی سئچین. مثلاً یاتاندا باهانا آختارماسین، جمعده موناسیب داورانیشی اولسون. سونرا وظیفهلرینی و گؤرولمهلی ایشلری اونا بیر-بیر سایین. اوشاغین داورانیشی گؤزلهدیگیز کیمی اولسا اونا موکافات وئرین.
3. اوشاقلا مصلحتلشمک موکافات ساییلار
انگیزه یارادان موکافات بارهده اوشاقلا مصلحتلشیب، موکافاتین ارزیشلرینی اونا ساییین.
4. تشویقده واختی رعایت ائلهمک
تشویق حؤکماً بللی اولان واخت و یا اوشاغین داورانیشی دوزلندن سونرا اولمالیدیر. ایستدیگیز داورانیش اونون بیر عادی داورانیشینا چئوریلنه قدر، تشویقی ایدامه وئرین.
5. تشویق اوچون هدف بللی ائدین
تشویقدن هدف، اوشاقلاری تربیهده دوز یولو باشلاماغا حاضیرلاماقدیر، بونا گؤره هر ایش اوچون اونو تشویق ائلهمک لازیم دئییل. اوشاغیز هر ایشی جاییزه و روشوت موقابیلینده انجام وئرمگه اؤیرنیبسه، ایشی دایاندیریب، اونون تربیه یولونو دگیشدیرمهلیسیز.
حظّچیلیک مکتبی «شخصی حظّی» اخلاق لازیملیغی و دَیَرینین منشأی بیلیر و قبول ائلهدیگی اخلاقی حؤکملری اونون اساسیندا ثابیت ائدیر. اخلاقلی بیر ایش گؤرَنین، آپاردیغی حظّین، ذاتی دَیَری وار و آیری سؤزله، سعادت هر شخصین داها چوخ حظّ آپارماسیندان عیبارتدیر.
بو اخلاق مکتبینین تابعلری، حظّین ذاتی دَیَره مالیک اولماسینی اینسانین طبیعی اولاراق حظّ آختارماسی و آغریدان قاچماسی ایله ثبوت ائتگه چالیشیبلار. هر فرد اوچون حظّ و سئوینج طلب اولوناندیر و هئچ کس اؤزو اوچون آغری و ناراحتلیق ایستهمز. بونا گؤره حظّین مطلوبیّت و ذاتی دَیَرینین منشأی، فرد اؤزودور.
نتیجهده اخلاقلی فاعیله حظّلی اولان ایشین، دَیَری وار و اونا آغریسی اولانین، دَیَری یوخدور. هابئله بیر یئره ییغیشامایان و بیر-بیریله ضیدّیتلی اولان ایشلرین هر هانسینین، اونون اوچون داها چوخ حظّی و یا داها آز آغریسی اولسا، او ایشین سئچیلمگه دَیَری وار.
چوخ ساده لؤح باخیشدا، شخصی حظّ، حاضیر حظّده خولاصه اولور. بو باخیشا گؤره، شخص بیر ایشین دَیَرینی بیلمک اوچون، او ایشین ایندی اونون اوچون حظّلی و یا آغریلی اولماغینا باخمالیدیر و بو ایشین گلهجکده اولان حظّ و یا آغریسینین، اونا دَیَر قویماقدا تأثیری یوخدور. آما اینسانین طبیعی اولاراق حظّ دالیسیجان اولماسینی قبول ائتسکده حظّی فقط حاضیر حظّه مخصوص ائتمگیمیز دوغرو دئییل.
حظّ مطلوب اولورسا، اَن چوخ حظّ داها مطلوب اولار، ایستر حاضیر حظّ اولسون و یا گلهجکده اله گلن حظّ اولسون. بلکه داها اوزون و داها شیدّتلی حظّ، بیر آز آغرییا دؤزماقلا اله گله بیلر و بلکه آز و حاضیر حظّلر اوزون آغریلارا سبب اولا بیلر.
اینسان عقل صاحیبی اولدوغو اوچون قارشیدا اولان حظّلر و آغریلارا دوشونه بیلر و داها چوخ حظّلی اولان ایشی سئچه بیلر. میثال اوچون ناخوشلوغو شیدّتلندیرن دادلی یئمکلرین سایی چوخدور. بعضاً ده موختلیف حظّلری الده ائتمک اوچون ضیدّیّت یارانار و اونلاری بیر یئرده الده ائتمک اولماز. میثال اوچون تنبللیکله علم اؤیرنمک حظّلری بیر یئره ییغیشمازلار.
بونا گؤره حظّچیلرین چوخو هر ایشین دَیَرینی موعیّنلشدیرمک اوچون، اوندان حاصیل اولان حظّ و آغرینی، و دَیَرلرین آراسینداکی موقاییسهده، اوندان علاوه، حظّلرین موقاییسهسی و اوستون حظّی موعیّنلشدیرمگی لازیم بیلیبلر. هابلئه اونلار ایشلردن حاصیل اولان حظّ و آغرینی موحاسیبه ائتمک اوچون بیر پارا معیارلار وئریبلر و بو یوللارلا موختلیف ایشلرین دَیَرینی موعیّنلشدیرمهنین مومکون اولماسینی ایدّعا ائدیبلر.
بو معیارلارا اساساً هر فرد، عمللرین ایندی و گلهجکدهکی بوتون حظّ و آغریلارینی نظرده آلماقلا، اوست-اوسته داها چوخ حظّلی اولان ایشی و یا هئچ اولماسا داها آز آغریسی اولان ایشی سئچمهلیدیر و بو ایشین دَیَری داها چوخدور.
حظّچیلرین بعضیسی، حظّین ذاتی دَیَرینه تأکید ائلهسهلر ده، حظّلرین هامیسینی برابر بیلمیرلر، بلکه نفس ساکینلیگی کیمی روحی حظّلری شهوت و جیسمی حظّدن یوخاری بیلیرلر.
حظّچیلر، حظّین طبیعی اولاراق اینسان اوچون دَیَرلی اولدوغونا تأکید ائلهمکله، اونون دَیَرینی طبیعی اولماسینا گؤره ذاتی بیلیرلر.
اونلار، طبیعی دَیَر دئیَنده، اینسان طبیعیتینین طلب ائتدیگی دَیَری نظرده توتورلار. آیری سؤزله، حظّچیلر اینسانین طبیعتینی حظّ آختاران و حظّین هئچ وضعیّتده اینسان اوچون نا مطلوب اولماسینا اینانیرلار. بونا گؤره حظّین طبیعی دَیَره مالیک اولماسینی دئییرلر.
البته عوام اینسانلار دونیا و مادّی مسألهلرله مشغول اولدوقلاری اوچون، حظّدن، جیسمی و مادّی حظّی تلقّی ائدرلر.
هر زاد
کیمی شاد یاشاماغیندا اؤزونه مخصوص اصوللاری وار، اونلار اولمادان شادلیغا چاتماق
اولماز. عالیملر شادلیق اوچون موختلیف تعریفلر دئییبلر. مثلاً ارسطو دئییر: «عادی
اینسانلار لذّتی شادلیق بیلیرلر، موفّق اینسانلار دوزگون عملی شادلیقلا برابر
بیلیرلر و عالیملر تفکّورلی و آختاریشلی حیاتی شادلیغا موعادیل بیلیرلر». جانلاک
شادلیغین حیاتدا لذّتلر ساییسینا باغلی اولدوغونو اینانیر. موعاصیر عالیم «مکگیل»ده
شادلیغی ایرضا اولموش مئییللرین لذّتلرینده بیلیر. برتراند راسل دئییر: «رغبت، شاد
یاشاماغین لاپ عمومی علامتیدیر».
بعضیلریده همیشه گولماغی و دئییشمهسیز بیر حیاتی شادلیق بیلیرلر. آما شادلیقدان داها کامیل تعریف وئرمک اولار.
شادلیق، شخصی حیاتدا قالارگی خوشبختلیک حیسّی، اؤزونه و آیریلارینا فایدالی اولماق و آرزولارا چاتماقدیر. بو تعریف چوخ ایدهآلا اوخشاسا دا اینسان الی چاتماز دئییل.
شاد یاشاماغین اصولو:
اؤز دَیَرلرینی تانیماق
آیریلارین یاخشیلیقلارینین قدرینی بیلمک
بدنین تربیتی
آللاه نعمتلریندن لذت آلماق
اؤزوندن و آیریلاریندان شادلیق گؤزلهمک
حیاتدان ایستگی بیلیب اونون یولوندا ایقدام ائتمک.
ایندیه قدر فیکیر وئرمیسیز کی یاخشی حیسّیمیز اولاندا آیریلاریدا اوّلدن داها یاخشی نظره گلیرلر؟ آرخایین اولون دونیا بیزیم اینعیکاسیمیزدیر.
بوتون دوشونجه و ایشلریمیزین نئجهلیگی اؤزوموزه نئجه باخماغیمیزدان آسیلیدیر. تجروبهلر، موفقیّتلر، اوغورسوزلوقلار و اؤزوموز بارهده اولان فیکیرلر هامیسی اؤزوموزدن اولان ذهنیمیزدهکی تصویری یارادیر.
بونا گؤره حیاتی نه قدر سئودیگیمیزی و دقیقاً نه قدر موفّق اولماغیمیزی ذهنیمزدهکی تصویریمیز تعیین ائلیر.
همیشه گؤزلهدیگیمیز شئیی جذب ائلیریک. دونیا اؤزوموزو لاییق بیلدیگیمیز کیمی بیزیمله یاناشیر.
اینسانین اؤزوندن اولان ذهنیندهکی تصویری ترموستات کیمی عمل ائلیر و اونون داورانیشلاری بو تصویرین محدودهسینده حیاتا کئچیر. بو مسأله ناخوشلوق ساییلان تکبّوردن فرقلیدیر. بونون معناسی اؤز سئورلیگین موثبت معناسیدیر. بو اؤز سئورلیک بیزی اؤزوموز و آیریلارین ایستکلرینه احتیرام قویماغا گوج وئرر. ائله کی بیز، موفقیّتلریمیزین تعریف اولدوغوندا اؤزوموزدن چیخماریق و ضعیف نوقطهلریمیزدن بدحال اولماییب اونلارین گوجلندیرمهسینه چالیشاریق. بو آیریلارین تعریفیندن تأثیر آلمادان اؤز دَیَرلریمیزین قدرینی بیلمک معناسینداندیر.
آیریلارین بیزیمله داورانیشلاری همن بیزیم اؤزوموزله اولان یاناشمامیزدیر. رابیطه قوردوغوموز اینسانلار، بیزیم اؤزوموزه احتیرام قویوب قویمادیغیمیزی چوخ تئز تشخیص وئررلر. بیز اؤزوموزه احتیرایم قویورساق اونلاردا بو ایشی گؤرهجکلر.
چالیشمالیییق اؤزوموزو احتیراما لاییق بیلک. غم حیسّیمیزی آغلاماقلا گؤستردیگیمیز کیمی شادلیغیمیزیدا گولر اوزلو اولماقلا گؤسترمهلیییک. اینانمالیییق کی بیر زای آلما بیر قوتو ساغ آلمانی زای ائلر.
عشق و احتیراما لاییق اولدوغوموزو اینانمالیییق. ذهنیمیزده اولان تصویریمیز ساغلام اولامازسا شادلیغی ردّ ائلر. ذهنیمیزدن کئچن هر فیکیر بدنیمیزین شیمیایی ترکیبلرینه اثر قویار. موثبت اولارسا بیزی سئویندیرر منفی اولارسا غملندیرر.
رفتار اولگوسونو دگیشدیرمک
شاد یاشاماغین ایلک آددیمی، رفتار اولگوسونو دگیشدیرمکدیر. راحاتلیقلا اله گلمهسهده ایمکانسیز دئییل. حیاتیمیزین هر هانسی مرحلهسینده اولساق بئله، اونا ال تاپماغا ایمکان وار. همیشه اؤزوموز بارهده موثبت دوشونمهلیییک.
«آن»دا یاشاماق
بوتون وارلیغیمیز، بو «آن»لاردیر. ذهنیمیزین دینجلیگی و شخصی موفقیّتیمیز، آنلاردان نئجه ایستیفاده ائلهمگیمزه باغلیدیر. دونن نه اولوب و صاباح نه اولا بیلره باخمایاراق ایندیکی آندا یاشاماغیمیز موهیمدیر. «ایندی»ده یاشاماق اونو ائشیگه آتماق یئرینه اونو اورگه یاتیم ائلهمک معناسیندادیر.
گولمک
گولنده هر زاد جیسمیمیز و ذهنیمیزین نفعینه اولور. گولماق آغریلارا تسکینلیک وئرر. شادلیق هونری چتینلیکلره لاپ تئز زماندا گوله بیلمک گوجونه صاحیب اولماق معناسیندادیر. موشکوللره لاپ تئز گوله یبلن اینسان اومیدسیزلیگی داها تئز اؤزوندن اوزاقلادا بیلیب گولوش درمانیندان داها یاخشی ایستیفاده ائده بیلر. گولمک جیسمی ساغلاملادیب عؤمرو اوزون ائلر.
Normal
0
21
false
false
false
TR
X-NONE
AR-SA
MicrosoftInternetExplorer4
قارشیمیزا گلن نوروز بایرامی موناسیبتینه بوتون دوستلاریمی تبریک دئییرم. انشاءالله کی یئنی ایل بوتون ایسلام عالمینه و اینسانلیق عالمینه خئییرلی برکتلی اولسون.
دوستلارین بیرینین ایستگیله الیمه دوشن نوروز تبریک اساماسلری بو پوستا یئرلشدیرهجم.
گل-گل آ یاز گونلری. باهار بایرام گونلری. بو نوروز بایرامیندا ایلین خوش گونلری. نوروز بایرامیز موبارک!
*
گلیر باهار آوازی، یاز عطری، یاز آوازی، بو نوروز قوووشانلار دویماسین غم آوازی. نوروز بایرامیز موبارک!
*
بو باهار بایرام گلر، توی گلر، نیشان گلر، نوروزون گؤروشونه ائل گلر اوبا گلر. نوروز بایرامینیز موبارک!
*
یئتیشدی باهار یئنه. باهاردیر یئنه، گئتسین آیازلی گونلر، گلسین نوروزوم یئنه! نوروز بایرامیز موبارک!
*
گلدی باهار بایرامی، ایلین گؤزل بایرامی، قدملرین خوش اولسون نوروزا دئییر هامی. نوروز بایرامیز موبارک!
*
آرزوم بودور نوروز غوصه-غمین یوخ اولسون، اورکلردن گئتسین بوز، سئوگی پایین چوخ اولسون! نوروز بایرامیز موبارک!
*
عزیزینم یاز گلسین، یاز گلسین باهار گلسین، بو نوروز بایرامیندا غم گئتسین، سئوینج گلسین! نوروز بایرامیز موبارک!
*
سئوگی دولو نور دولو نوروز قارشیلایاق، قوی بو باهار یاز بویو گون ساچسین پارلاق-پارلاق! نوروز بایرامیز موبارک!
ژاپونون
توکیو شهری او قدر شولوغ اولوب کی بعضیلری اوچ متیرلیک اوتاقلار ایجاره ائلهمگه
مجبور اولورلار.
اونلار فقط گئجهلری قالماق اوچون کپسولی آدلانان هوتئل و آپارتیمانلارا آیدا آلتی یوز دولار کیرایه وئریرلر.
بو کپسولی هوتئللرده قالانلارین بیری بو بارهده دئییر: بو داریسقال اوتاقلارین ایمکانلاری دؤشک، کیچیک تیلویزیون و پنکهدیر. بو اوتاقلاردا یاشایانلارین چوخو یاتماقلارینا یئرلری اولمایان دانیشجولار و بوشانمیش آداملار اولورلار.
ایمامین
مسئوللارا اولان توصیهسینه باخیش
نییه جماعتین سسین چیخاردیرسیز؟ من ایسلام دیلی ایله اونلاری نصیحت ائلیرم بیر بیریله ایختیلاف ائلهمهیین. اوستونده ساواشدیغیز بؤلمک ایستدیگیز هانسی میراثدیر؟ جماعت بو قدر جوانلارینی قوربان وئریب سیزه میراث قویدولار سیز بو جور بیر-بیریزین باشیزا ووروب فساد یاراداسیز؟ هانسیزین ددهسینین میراثیدیر کی بئله ائلیرسیز؟
موسلمانلار «ید واحده» اولمالیدیلار. مجلیسده بو قدر ایختیلافیز اولماسین، شرعی جهتلری رعایت ائدین. هئی بو اونو پیسلیر، او بونو پیسلیر، بو موسلمانلاری ناراحات ائدر. آغالار دئییرلر، موسلمانلار دئییلر، یاخجی ! بیز اوشاقلاریمیزین قانینی وئرمیشیک، بوردا بیر قبریستان ایسلام، مملکت یولوندا اؤلدورولن بیزیم جوانلاریمیزلا دولودور، شهرلرین قبریستانلاری بیزیم جوانلاریمیزلا دولودور. ایندی کی بونلار اؤلدورولوبلر، آغالار خاریجدن - داخیلدن گلیبلر، بیر-بیرلریله اوتوروب ساواشیرلار.
هانسی میراث اوستونده ساواشیرسیز؟ هانسیزین دده میراثیدیر؟ بیر آز ساکیت اولون. بیر آز مسألهلره دیقّت ائدین. هر بیریز دانیشاندا او بیرینین ضیدّینه اولماسین، بو ایسلام ادبینه ضیدّدیر، موسلمانلیق ادبینه ضیدّدیر، اینسانلیغا ضیدّدیر، انبیاء و اولیا مشیینه ضیدّدیر. بو ایشی گؤرمهیین. بیر آز ساکیت اولون. بیر آز نفسیزی کنارا قویون، شؤهرت بازلیغی کنارا قویون. بوتون چتینلیکلریمیز نفس اوزوندندیر. اینسانین اعدا عدوّ (1)ی جنبیه آراسیندا اولان نفسدیر. بو اینسانین اعدا عدوّیدیر. بیر آز قاباغین آلین، بیر آز مهار ائدین. (ایمام خمینی(ره) صحیفهسی جیلد 13 صفحه 80)
دوننهجن اؤلکه قانونلاریندا یئری اولمایا قانون ولیسیز و ولیلری پیس اولان اوشاقلاردان حیمایت ائتمه لاییحهسینین تصویبی ایله بو گوندن ایجرا اولور.
مهرین وئردیگی خبره گؤره، مجلیس نومایندهلری یکشنبه گونو بو لاییحهدن بیر تبصیره تصویب ائلهدیلر کی اونون اساسیندا ولی و اؤگئی اوشاق آراسیندا حضانت زمانی و اوندان سونرا دا ازدواج قدغان اولدو. مگر دادگاه موعیّن ائدن خاص شراییطده.
آما بو قانونون تصویبیندن اوّل نئجهایدی؟
اؤگئی اوشاغین محرملیک شراییطینده ایسلامین قایدالارینا گؤره، ددهلیکله قیزلیق آراسیندا ائولنمگه منع یوخدور.
بوتون تقلید مرجعلرینین نظرینه گؤره بئلنچی شراییطده محرمیّت یارانمالیدیر و بو محرملیک معمولاً ازدواج و نسبی رابیطهلرله باش وئرر.
آیت اللهالعظمی خامنه ای، اؤگئی اوشاغین محرمیّت حؤکمونه گؤره بویورور: «اؤگئی اوشاغین حؤکمو اوشاق حؤکمو دئییل و اونو بؤیودن کیشی و آرواد اونا محرم اولمازلار مگر رضاع وسیلهسی و یا بلوغدان سونرا و اوشاغین مصلحتین رعایت ائلهمک شرطی ایله بلوغدان قاباق شرع حاکیمینین ایجازهسیله موقّت ازدواجلا کی ایشکالی یوخدور.»
آیتالله محمد سعید حکیم بیر قیزی اوشاقلیغا گؤتورموش کیشینین -کی بو قیز اونون عیالیندان سوت یئمهییب -ایستیفتاسی جوابیندا دئییر:
سنه محرم اولماز، سنین فامیلین اولماز، او سندن ایرث آپارماز، سن اوندان ایرث آپارمازسان، بؤیوسه اونا باخا بیلمزسن.»
آیت الله فاضل لنکرانینین نظرینه، محرم اولماق یوللاری:
آیت الله فاضل لنکرانی بیر ایستیفتا جوابیندا دئییبلر: «قیز سوت امر اولسا بو یوللارلا اؤگئی ددهیه محرم اولار:
هر حالدا محرملیک صیغهسی قیز اوشاغینا مفسدهسی اولمامالیدیر. بلکه اونون مصلحتینی رعایت ائلهمک لازیمدیر. نئجه کی قیز بالیغ اولورسا آتانین و یا آتا جدینین ایجازهسی واجیب احتیاطا گؤره اعتیبارلیدیر.
اؤگئی اوشاق سوت امر اوغلان اولورسا آشاغیداکی یوللارلا اونونلا آنالیق آراسیندا محرملیک یاراتماق اولار.
حیرصلنمک
هامیمیزین تجروبه ائتدیگیمیز طبیعی بیر هیجاندیر. آما اونون سایی چوخالیب طرزی
فرقلی اولاندا داغیدیجی حیسّلر یارادیب شخصین اؤزونه، اطرافینداکیلارا جوبران
اولونمایان زیانلار وورا بیلر. حیرصین اساس سببی اطرافداکیلارین غیر موناسیب داورانیشلاریدیر.
موختلیف شخصلرین عکس العمللری حیرصلنمک موقابیلینده فرقلی اولار. بیر عیدّه اؤز حیرصلرینی گیزلدرلر و اونون بیلینمهسینه ایمکان وئرمزلر.
بعضیلری حیرصلننده قیشقیرارلار، یامان دئیرلر، یاخینداکیلاری دؤیرلر، اونلاری لاغا قویارلار، اونلارین سؤزلرینه قولاق آسماییب حقلرینی سایمازلار. بعضیلری حیرصلننده یاواش آما مؤحم دانیشارلار، اطرافداکیلارین دانیشیغین کسمزلر، آیریلارین حقلرینی آیاقلامادان شفاف و احتیراملی صورتده اؤز حیسّلرینی دئیرلر.
بئله داورانیشلارا جورأتلی داورانیشلار آدی وئریلیر. شخص جورأتلی داورانیشلا داعواسیز فیلانسیز اطرافداکیلارا ناراحات و حیرصلی اولدوغونو گؤرسدیر.
داعوا دالاشین عاییلهلرده قویدوغو داغیدیجی اثرلره گؤره آشاغیدا حیرصین کونترولو اوچون بیر سئری یوللار تقدیم اولور:
1. اهمیّتی وار؟ یولداشیزلا داعوا دالاشدان اوّل دوشونون گؤرون موضوعنون سیزی حیرصلندیرمگه اهمیّتی وار یا یوخ؟ اوندان واز کئچه بیلرسیز یا یوخ؟ و یا آیری ایش گؤرهسیز.
2. حیرصین علامتلرینه دیقّت ائدین. حیرصدن اوّل هوشدار وئرن ایلکین علامتلری گؤروشر. بو علامتلری تانیییب کونترول ائلهمکله حیرصین شیدّتلنمگینین اؤنونو آلماق اولار. اورک دؤیونتوسونون آرتماسی، قان تضییقینین قالخماسی، عضلهلرین ییغیشماسی، نفس آلمادا دگیشمه، اللرین یوموروق اولماسی، دیشلرین بیر-بیرینه دَیمهسی کیمی دگیشیکلیکلر، حیرصین فیزیولوژی علامتلری ساییلیر.
منفی حیسّیزی دئیین. زوجلار بعضاً ناراحاتلیقلارینی دئمک یئرینه اونو تاماشایا قویورلار. مثلاً دانیشماماق، قیشقیرماق کیمی ایشلر گؤررلر. سیز ناراحاتلیق سببینی دئمهسز یولداشیز اوندان خبری اولمایاجاق. داعوا دالاش یئرینه موناسیب سؤزلرله حیسّلریزی دئیین. مثلاً «سؤزونه عمل ائلهمَیَنده ناراحات اولورام» سؤزونو اونلارا دئیین. اؤز حیسّیاتیزی دئمکله یارانان موشکولون حلّینه کؤمک ائتمیش اولورسوز.
3. سؤزلریزدن موغایات اولون. آلچاتماق، هده قورخو گلماق، قورخوتماق معناسی داشیان کیمی سؤزلری آغزیزا گتیرمهیین. دیقّتیز اولسون سسیز اوجالمیش اولسا، حیرصلی دانیشساز آرام اولماق اوچون بیر آز مکث ائدین.
4. موقعیّتی ترک ائدین. بحثین ایدامهسیله حیرصیزی کونترول ائلیه بیلمهدیگیزی آنلاساز، دانیشغین قالانینی سونرایا ساخلایین. بو ایشله اؤزوزله یولداشیزا حیرصدن اوزاقلاشیب موناسیب داورانماغیزا فورصت یارادیبسیز. «ایندی حالیمیز موناسیب دئییل، پئشمان اولابیلهجگیمیز سؤزلر دانیشا بیلریک. ایجازه وئر یاخشی بیر شراییطده دانیشاق» سؤزونو دئیه بیلرسیز. یا دا « ایندی من حیرصلنمیشم، بو مسألهیه گؤره سونرا دانیشاریق».
5. اؤزوزو آراملادین. حیرصی سویوتماق اوچون: درین نفس آلماق، ال-اوز یوماق، سو ایچمک، یول یئریمک کیمی یوللارین موثبت اثری اولا بیلر. حیرصی سویوتماق اوچون ریلکسئیشینده موناسیب یولدور. ریلکسئیشین بدنین تیرلنمیش عضلهلرینی شوللاتماق معناسیندادیر. بیری حیرصلننده عضلهلری تیره چکیلر. آما بدن ریلکس اولان زمان شوللاشار و ذهنده آراملاشار.
6. موشکوللریزی حل ائدین. بعضاً داعوا دالاشین یارانماسینین اساس سببی ائوده اولان موشکوللردیر. موشکوللری دیبلی کؤکلی آختارین و حل یوللارینی تاپین. اونلاری مومکون اولان قدر حل ائدین.
7. باغیشلایین. باغیشلاماق مسألهنی یاددان چیخارتماق معناسیندا دئییل بلکه اؤزونو حیرصدن قورتارماق معناسیندادیر. باغیشلاماق سیزین حیسّلریزی کونترول ائده بیلدیگیزین علامتیدیر.
8. عوذر ایستهمکدن قورخمایین. داورانیشیزین یولداشیزی اینجیتمهسینی بیلسز عوذر ایستهیین. بو ایش رابیطهلرین مؤحکملشمهسی اوچون لازیمدیر.
اوشاقلارین
هر کسدن آرتیق حیمایت و دیقّته احتیاجلاری وار و اونلاردان حیمایت کسیلمهیینجه
موشکول قاباغا گلمز آما اوشاقلارین حقلی احتیاجلاری و ایستکلرینه دیقّتسیزلیک اولورسا،
اونلاری استر ایستهمز تبهکارلیق معرضینده قرار وئرر.
تبهکارلیقدا فیزیکی و بیولوژی عامیللرین اثری اولسا دا موحیطین تأثیری داها چوخدور. اوشاق اؤزونو آیریلاریندان فرقلی حیسّ ائدنده و اطرافداکیلار و جامیعهنین اونو گؤرمهدیم حسابلاماسینی و اونا ارزیش وئرمهمهسینی گؤرنده، اؤزونو مجبور گؤرهجک جامیعهنین قاباغیندا جیبهه توتسون و اؤز حقّینی زورلا دا اولسا آلسین و یا بو ظولمه گؤره جامیعهنی تنبیه ائلهسین.
جامیعهده اولان ایجتیماعی، سیاسی، ایقتیصادی، فرهنگی، علمی و صنعتی دگیشیکلیکلر نسللر آراسیندا فاصیله آچیر و باعیث اولور اوشاقلار حیس ائدهلر والدین اونلارین ایستکلرینه و نظرلرینه اهمیّت وئرمیرلر. بئلهلیکله اونلارین قاباغیندا جیبهه قورورلار و بیر گون بو شراییطه دؤزمگی، ایمکانسیز گؤرنده ائودن قاچماغا دا ایقدام ائدیرلر. ائشیکده ده تبهکارلیق زمینهلری حاضیر و آمادهدیر.
اوشاغین ایستکلرینی یئرینه گتیرمک، اونون یاشینا موناسیب اولمایان شراییطده ده تبهکارلیق احتیمالی چوخالیر. حددن آرتیق آزادلیق وئرمک و حقسیز ایستکلرینیده یئرینه گتیرمک و عکسینه حقلی ایستکلرینه دیقّت یئتیرمهمک و اونو تحقیر ائلهمک و یاشیتلاریندان اوزاق ساخلاماق اوشاغی تبهکارلیغا طرف ایتهلر.
یاشاییش ایمکانلارینین اولماماسی، والدینین ایقتصادی لحاظدان ضعیف اولماسی، اونلارین مسئولیتسیزلیگی ده، اوشاغین تربیتینده موهیم تأثیری وار و تبهکارلیق شراییطینی حاضیرلایا بیلر.
جامیعهده دوزگون و سالیم اینسانلارین نمونه و اولگو کیمی مطرح اولماماسی و اونلارین یئرینه غیری موناسیب شخصلرین اولگو عنوانیندا تقدیم اولونماسی اوشاقلاری قورخولو گلهجگه آپارا بیلر.
ریسک
ائتمگه واخت قویون. سئومگه، گولمگه، اؤرگشمگه و باغیشلاماغا واخت قویون. حیات
گؤروشدویوندن داها قیسادیر.
اون زاد وار کی گئج اولمامیش اونلاری اؤرگشمهلیسیز:
بو لحظه سنین حیات لحظهندیر !
سیزین حیاتیز دونیایا گلندن اؤلن لحظهیه قدر دئییل. سیزین حیاتیز ایندیدن سونراکی نَفَسه قدردیر. ایندی –ائله ایندی و بوردا- حیاتیزین سیزه وئردیگی تکجه زاددیر. هر لحظهدن، قورخوسوز و پئشمان اولمادان ایستیفاده ائدین. الیزده اولاندان اَن یاخشی ایستیفادهنی ائدین و مهربانلیق و آرامیشده یاشایین. چونکی بو، کیمسهدن گؤزلهدیگیز تکجه زاددیر، حتّا اؤزوزدن.
حیات اوزون دئییل !
بو سیزین حیاتیزدیر و و گرک اونون اوچون ساواشاسیز. دوز اولان زاد اوچون ساواشین. اینمالاریزا گؤره ساواشین. سیزه موهیم اولانلار اوچون و سئودیکلریز اوچون ساواشین و یاددان چیخارمایین کی اونلارا، سیزه نه قدر موهیم اولدوقلارینی دئیهسیز. بیلین کی شانسلی اینسانسیز، چونکی هله فورصتیز وار. بیر لحظه دایانین و فیکیرلشین. لازیم اولان ایشلری ائله بوگوندن باشلایین، صاباح گئجدیر.
بویون ائلهدیگیز فداکارلیقلار، صاباح سیزه فایدا وئرهجک !
اوندا کی بیر مقصده چاتماق اوچون نوبه، آرتیق چالیشماغا یئتیشیر –تحصیلی مدرک آلماق اوچون و یا تازا بیر ایشی باشلاماق اوچون کی زمان و تعهّوده احتیاجی وار- اؤزوزدن سوروشمالیسیز کی: « آیا حاضیرم کی عؤمرومون قالانینی او بیری اینسانلارین یاشایا بیلمهدیگی کیمی کئچیرتمک اوچون، عؤمرومون نئچه ایلینی او بیری اینسانلارین خیلافینا یاشایام؟»
واختیزی تلف ائدنده، دوننین بردهسی اولورسوز !
آما فعال اولاندا، بونا بنزیر کی دونن، یاخشی بیر دوست کیمی سیزین کناریزدا سیزه کؤمک ائدیر چیگنیزدن بیر یوک گؤتورسون. پس ائله ایندی بیر ایش گؤرون کی گلجکده اؤزوزدن بو ایشه گؤره تشکّور ائدهسیز. موطمئین اولون کی صاباح، ایشی بوگون باشلادیغیزا گؤره سئوینهجکسیز.
مغلوب اولماق تکجه عیبرت آلماق اوچون بیر درسدیر !
یاخشی حادیثهلر او آداملارین باشینا گلر کی هله اومیدلری وار، مغلوبیّتی دادسالار دا هله اینانیرلار، ضربه یئماقلارینا رغماً هله سئویرلر. پس حیاتیزدا اولان حادیثهلرین غیبتهسین یئمهیین. بو حادیثهلر دگیشمزلر و یادیزدان دا چیخمازلار. اونلارا بیر سئری درسلر کیمی باخین کی اونلاردان عیبرت آلا بیلرسیز و اونلاردان گلهجکده ایستیفاده ائده بیلرسیز.
اؤزوز، اَن یاخشی رابیطهزسیز !
خوشبختلیق او زمان اولار کی اؤزگهنین تأییدینه احتیاجیز اولمادان، اؤزوزو یاخشی حیسّ ائدهسیز. آیریسی ایله یاخشی رابیطه قورمادان اوّل، اؤزوزله یاخشی رابیطهز اولمالیدیر. گرک ارزیشلی اولماغیزی بیلهسیز و اطرافداکیلارین گؤزلرینه ایطمینانلی باخیب رابیطه قورماق اوچون، اؤزوزو قبول ائدهسیز.
حقیقتی، فقط اینسانلارین عملی دئییر !
حیاتدا ائله اینسانلارلا اوزلشهجکسیز کی دوز زمانلار یاخشی سؤزلر دانیشاجاقلار آما آخیرده عمللرینه باخیب اونلارین بارهسینده قضاوت ائلهمهلیسیز. اونلارین عمل و کیردارلاری سیزه، اونلارین نئجه اولدوقلارینی دئیهجک.
کیچیک محبّتلر دونیانی داها گؤزللشدیرر !
چتین بیر گون کئچیرنلره سلام وئرین. اونلارا محبّت ائدین. محبّت قورتولمایان تکجه سرمایادیر. اینسان اولان هر یئرده محبّت ائتمک اولار. باغیشلاماغی بیر گولومسهمکلهده اولسا اؤرگشین. بونا گؤره یوخ کی اوندان چوخ واریزدیر بلکه بونا گؤره کی چوخلاری هئچ زادلاری اولمادیقلارینی بیلیرلر.
هر گؤزل حیاتین دالیسیندا درد واریمیش !
ییخیلیرسیز، دورورسوز، کیریخیرسیز، یاشاییرسیز، اؤرگشیرسیز. سیز اینسانسیز، کامیل دئییلسیز. ضربه یئییبسیز آما هله دیریسیز. بونا فیکیرلشین کی دیریلیک، نفس چکمک، حظ آپارماق و سئودیکلریزین دالیسیجان گئتمک نه قدر گؤزلدیر. بعضاً یاشاییش سفرینده بیر سئری چتینلیقلارلا اوزلشیرسیز آما هله چوخلو گؤزللیکلر وار. صدمه گؤرموش اولساقدا اؤز آیاغیمیز اوستونده دایانمالیییق چونکی هئچ واخت بیلمیریک بیزه نه گؤزلور.
زمانین کئچمهسی و تجروبه قازانماق، دردلری ساغالدار !
زمان کئچدیکجه تجروبهلر چوخالار و حیاتین خوش و پیس گونلری دالدا قالار. تجروبه چوخالدیقجا آجی خاطیرهلر خوش تجروبهلرین ایچینده قویلانار و تأثیرلری آزالار. تجروبه آز اولدوقجا هر کیچیک آجی حادیثهنین بؤیوک تأثیری اولا بیلر.
نقل اولوب بیر خانیم گلیر فقیهلرین بیرینین یانینا و اونا دئییر:
- «قارداشیم رحمته گئدیب و آلتی یوز دیرهم ایرث قویوب. مالی بؤلنده منه تکجه بیر دیرهم وئردیلر !»
فقیه نئچه لحظه دوشونندن سونرا خانیما دئییر:
- «سنین قارداشینین عیالی، آناسی و ایکی قیزی و 12 قارداشی اولمالیدیر».
آرواد تعجوب ائدیب و دئییر:
- «بلی ائلهدیر».
پس فقیه دئییر:
- « سنین حقّین بو بیر دیرهمدیر و اونلار سنه ظولم ائتمهییبلر. خانیمیسی اوچون ترکهنین سککیزدن بیری یئتیشر و اودا 75 دیرهم ائلر. و ایکی قیزینا اوچدن ایکیسی یئتیشر و اودا 400 دیرهم ائلر. آناسینا آلتیدان بیر یئتیشر و اودا 100 دیرهم ائدر و قالار 25 دیرهم کی او دا اون ایکی قارداش و بیر باجی آراسیندا بؤلونر. اوغلان قیزین ایکی برابری آپارار. هر قارداشینا 2 دیرهم و باجییا –کی سن اولاسان- 1 دیرهم یئتیشر.
Normal
0
21
false
false
false
TR
X-NONE
AR-SA
MicrosoftInternetExplorer4
قصة الدرهم الواحد
یحکى أن امرأة جاءت
إلى أحد الفقهاء، فقالت له: لقد مات أخی، وترک ستمائة درهم، ولما قسموا المال لم
یعطونی إلا درهما واحدا!فکر الفقیه لحظات، ثم قال لها ربما کان لأخیک زوجة وأم
وابنتان واثنا عشر أخا. فتعجبت المرأة، وقالت: نعم، هو کذلک.فقال: إن هذا الدرهم
حقک، وهم لم یظلموک: فلزوجته ثمن ما ترک، وهو یساوی (75 درهما)،
ولابنتیه الثلثین، وهو یساوى (400 درهم)، ولأمه سدس المبلغ، وهو یساوی (100 درهم)،
ویتبقى (25 درهما) توزع على إخوته الاثنى عشر وعلى أخته، ویأخذ الرجل ضعف ما تأخذه المرأة،
فلکل أخ درهمان، ویتبقى للأخت- التی هی أنت- درهم واحد
«بلائر» 15 یاشلی ایسلندلی قیزدیر کی آدینی ساخلاماق اوچون بو اؤلکهنین دولتی علیهینه شیکایت ائدیب.
ایسلند دیلینده اونون آدی «بالاجا نسیم» معناسیندادیر و بو آد، ایسلندی محبوب میلّی یازیچی هالیدور لاکسنسین رومانینداکی بیر شخصیّتین آدیندان آلینیبدیر. آما دولت اونو بو آددا قالماغا ایجازه وئرمیر. بونا بنزیر کی بیر فرانسهلی ائلیه بیلمیر قیزینین آدینی کوزئت قویسون.
ایسلندده آد قویما مسألهسینده دونیانین اَن چتین قانونلاریندان بیری ایجرا اولور. و ظاهیراً جماعتده دولت قاباغیندا باش اگیب کئچینیرلر.
بو اؤلکهده آدلار بیر لیست اوزو ایله سئچیلمهلیدیر. بو لیستده 1712 اوغلان آدی و 1853 قیز آدی وار. ایسلند مقاملاری دئییرلر بو قانون مملکتی یکدست ائلهمگه یاخشی یولدور.
اوشاقلارینا بو لیستدن خاریج آد قویماق ایستهین آتا-آنا، گرک تقاضالارینی مخصوص بیر کومیتهیه گؤندرسینلر کی اوردا تأیید و یا ردّ اولا.
آما بو قانون فقط ایسلندده دئییل. چیندهده خاریجی دیللردن اولان و بو اؤلکهنین اقلیّتلرینین دیلینه مربوط اولمایان آدلارین قویولماسی قاداغاندیر.
فرانسهلی آتا-آنالار دا 1960-نجی ایللرینه قدر مجبور ایدیلر اوشاقلارینا، کاتولیک قیدّیسلرین بیرینین آدینی قویسونلار، آما بو قانون لغو اولدو.
منبع:Foreign Policy
![]() | ||
بیر گون ائشیدیرسیز کی قیشقیرماق آدیندا بیر پئشه یارانیب کی او پئشهده ایشلهینلر قیشقیریب توکانلارا موشتری ییغیرلار. اینسانلار نه واختدان پئشه صاحیبی اولدولار؟ اونلار همن زماندان کی کؤهوللرده اودون اطرافینا ییغشیردیلار و اونون آلوولارینا باخیردیلار پئشه صاحیبیایدلر. اونلار شیکارچیدیلر و یاشاییشلارینی بو یوللا کئچیندیریردیلر. ایللر کئچندن سونرا اونلار اکینچی و داوارچی اولدولار و یاواش یاواش آلیش-وئریشهده باخدیلار. اینسانلار بیر مودّت سونرا جینس و کالا موقابیلینده پول آلدیلار و بئلهلیکله اینسانلارین احتیاجلاری چوخالدیقجا پئشهلرین سایی چوخالدی. پئشهلرین یارانما سببی اینسانلارین بیر زمانمقطعینده، خاص بیر شئیه احیتاجلاری اولماسیدیر. مثلاً بیر زمان مودیریّت آدیندا بیر پئشه یوخیدی و احتیاج اولدوغوندا بو پئشه یاراندی. پئشهلر ده اینسانلار کیمی یارانیر و اؤلور. هر لحظه کی بیر پئشه آرادان گئدیر بیر آیریسی اونون یئرین توتور. مثلاً ایندیکی جماعتی، تیلویزیون کیمی مشغول ائدن او قدر مشغولیّت وار کی داها دوروب زنجیر قیران پهلوانلارا باخماغا هئچ کسین حؤصلهسی اولماز. زمان بویو اینسانلار بعضی خیدمتلر و جینسلردن بی نیاز اولور و بو باعیث اولور کی او جینس و خیدمت سایهسینده پئشه صاحیبی اولان آداملار ایشسیز قالسینلار. و دوزگون بیر مودیریّتی اولان جامیعهنین مودورلری بو صینفین فیکرینده اولوب اونلارین آشاغی ایقتیصادی طبقهیه دوشمکلرینین قاباغین آلارلار. |
![]() |
||
اینسانلارین یاخشیلیقلارین دیله گتیرمک, اونلارین ایصلاحی اوچون اَن گؤزل یوللاردان ساییلیر. آما تأسوفله جماعتین چوخو اونون ترسهسین ائلیرلر، یعنی همیشه خطاکار اینسانین منفی طرفلرین و ایشلرین اونون یادینا سالیب اونو دانلیرلار و نظرلرینه بئله گلیر کی بو ایش باعیث اولار او, ایشتیباهلارین جوبران ائلهسین و منفی طرفلری اؤزوندن اوزاقلاشدیرسین. شکسیز بو ایش یا دوستلارلا و یا جماعتله ایشتیباهدیر. دوز یول بودور کی پیسلیکلری آرادان آپارماق اوچون یاخشیلیقلاری و گؤزللیکلری سایاق و جماعتی اونلارا طرف تشویق ائدک. مثلاً قارانلیغی آرادان آپارماق اوچون اونا یامان دئمکله و اونو دانلاماقلا بیر ایش گؤرمک اولماز، بلکه بیر شع یاندیرماق اونلاردان داها چوخ فایدالی اولار و بئلهلیکله قارانلیق آرادان گئدر. جامیعه موریدینده و جماعتین روحی و معنوی ایشلریندهده وظیفهمیز وار اونلارین ایچیندهکی قارانلیقلاری لعنتلهمک یئرینه، آرزو شمعلرینی اورکلرینده یاندیراق. بو ایش, اونلاری ایشقیلیغا طرف آپارماقدان علاوه باعیث اولار اؤزوموزهده آللاه یانیندا اجر اولسون. حضرت علی (ع) بویورور: هر کس بیر موسلمانی تعریفلهیه اونون اوچون اجر وئریلهجک». تعریفلهمکدن منظور اونون یاخشیلیقلارین سایماق و اونلارا طرف تشویق ائلهمکدیر. تعریفلهین اوچون، بو ایشین ایکی نتیجهسی وار: آللاه طرفیندن وئریلن اجر و جماعت طرفیندن قاییدان منفعت. جامیعه بیر آغاج کیمیدیر کی بیر شاخهسی آیری شاخهلره کؤمک ائلهسه حقیقتده آغاجا و اؤزونه کؤمک ائدیب. گرک اینسانلارین یادینا سالاق کی سنین ایچینده بؤیوک بیر شخصیت گیزلنیب و سن گرک اونو ائشیگه چیخاردیب پدیدار ائدهسن و اونون اؤلوب ایتمهسینه ایجازه وئرمیهسن. و بئلهلیکله تشویق و تعریفله اینسان قاباغا گئدر و ایچیندهکی انرژیلر آزاد اولار. گرک اینسانلارین یادینا سالاق کی اونلارین ایچینده خلیفةاللهلیق پوتانسییئلی وار و بیر اینسان کیمی اونو پدیدار ائلهمک اونلارین وظیفهسیدیر. خطاکار اینساندان اینتیقاد ائلهمک باعیث اولار او اولکودولسون و اعتیناسیز اولسون. خطاکار اینسانی تشویق ائلهمگین اَن یاخشی یولو بودور کی خطانین و ایشتیباه عملین اؤزوندن اینتیقاد ائدهسن آما خطاکارین شخصیّتینه توخونمایاسان. |
![]() |
||
آمریکادا بیر مدرسهده اوشاقلارین گولـلهیه باغلانماسیندا بیر هفته سونرا، اسلحه صاحیبلری حقوق سازیمانی اؤز سکوتونو سیندیریب بئله حادیثهلرین تیکرارلانماماسی اوچون، مدرسهلرده سیلاحلی موحافیظلرین قویولماسینی اؤنری وئردی. آما والدینلر و تعلیم ایشبیلنلری بو ایشین اوشاقلارین امنیتینی قوروماسینی نه قدر تضمین ائلهدیگینی سوروشورلار. گؤرهسن بو ایش ایقتیصادی لحاظدان ایمکانلیدیر؟ اونون تأثیری اوشاقلارین فعالیتینده نه اولار؟ آسوشیتدپرسین وئردیگی خبره گؤره میلّی توفنگ انجومنی، آمریکادا سیلاح صاحیبلرینین اَن بؤیوک تشکیلاتیدیر کی حدوداً 4.3 میلیون نفر عضوی وار. معمولاً بو انجومن سیلاحلا باغلی هر حادیثهدن سونرا سیلاح مالکیتی و اوندان ایستیفاده ائلهمکدن دیفاع ائدردی، آما بو دفعه سسین چیخارتمادی. و نهایتده جومعه گونو بو سکوتو سیندیریب اونون مودیری «وین لاپیر»، بیر موصاحیبهده مدرسهلرده سیلاحلی موحافیظلرین ایستیقرارینا نظر وئردی. ایندیلیکده آمریکا مدرسهلرینده 10 مین نفردن چوخ سیلاحلی پولیس موستقردیلر آما آمریکادا 98 مین مدرسهنین اولماسی بو رقمین یئترلی اولماماسینی گؤرسدیر. مدرسهلرده سیلاحلی موحافیظلرین اولماسی بیر عیدّهیه گؤره قبول اولونان ایشدیر آما بیر عیدّه دئییر کی بو مسأله اوشاقلاری بالقوّه شراییطده داها چوخ گولـله آتیشماسی معرضینده قرار وئریر. بیر عیدّه بئله اینانیر کی آمریکادا روحی موشکول سببیندن سیلاحلا قتل ال وورانلارین سایی بونا گؤره چوخالیر کی بودجه آزلیغینا گؤره، روحی بهداشت برنامهلری حذف اولور. |
![]() |
||
ارسطو فضیلتیؤنوملو اخلاقا اینانیر. اخلاقدا فضیلتیؤنوملولوک، اخلاقا ائله بیر باخیشدیر کی موختلیف تفسیرلری وار. بو باخیش بوتون تفسیرلریله اؤزونو مقصد یؤنوملولوک و وظیفهیؤنوملولوگه رقیب بیلیر و «فضیلت» و «کاراکتر» کیمی مفهوملارا تأکید ائلیر. تازا عصر، اخلاقی بئله تعریفلیر کی اخلاق دوز و ایشتیباه داورانیشلاردان دانیشیر. آما فضیلت اخلاقی، بو باخیشی دگیشدی و اخلاقین اساس سوآلینی یاخشی یاشاییش و اونون نئجهلیگینین اوستونه آپاردی. هم ارسطویی اخلاق و هم کانتی اخلاقین، بوگون اوچون سؤزلری وار. هر ایکی اخلاق حوزهسیندن نوکتهلر گؤتوروب بوگونکی عصرده ایشه سالماق اولار. اصلینده بو ایکی اخلاق حوزهسینه ائله باخمامالیییق کی اونلار بیر-بیرلریله دوشمندیلر. هر ایکی حوزه طرفدارلاری دانیشیقلاریندان بوگونکی عصریمیزه فایدالی نوکتهلر آلا بیلریک. |
![]() |
||
بو شبکه آرتیردی: آمریکالیلارین هر میلّتدن آرتیق کمری سیلاحلاری وار. اوردا سیلاح صاحیبی اولماغین، سیاسی جنبهسی ده وار نیه کی آمریکالیلارین چوخو بئله اینانیرلار کی سیلاحلی اولماق هر آمریکالینین اساسی قانوندا, تضمین اولموش حقّی ساییلیر. بو شبکه ایضافهلتدی: آیری طرفدن سلاح قاییرما کرخانالاری, آمریکادا بیر فیشار گروهی یارالدیبلار کی سیاسی تصمیملره اثر قویور و دئمک اولار کی چوخ آز گروهون بئله نفوذو وار. اسکای نیوز دئدی: دیقّت یئتیرمهلی مسأله بودور کی آمریکادا هر دفعه قتل و فاجیعهدن سونرا, سیلاح داشیماقلا موباریزه باشلیر آما آخیری بیر یئره چاتمیر. بو شبکه آرتیردی: سیلاح داشما قاداغانلیق قانونون تصویب اولماسینا, کونگیره نومایندهلرینین حیمایتی لازیمدیر کی اونلار دا سیلاح قاییرما شیرکتلریله ایرتیباطدادیلار. بونا گؤره بو نومایندهلر بئله اینانیرلار کی بو موشکولو داها آرتیق اینسانی سیلاحلاندیرماقلا حل ائلهمک اولار. چون اوندا جماعت اؤزوندن دیفاع ائده بیلر. اسکای نیوز بو جوملهایله خبرینی قورتاردی: بو منطیق گؤرسدیر کی آمریکادا بو تئزلیکده سیلاحلا قیرغینا سون قویولمیهجک. |
![]() |
||
«بسم الله الرحمن الرحیم، امر به معروف و نهی از منکر، من وقتی به خانه رسیدم تکلیف آقا معلّم را با تلفن به پدرم گفتم. پدرم گفت پیش من بیا چون در کار من افراد مختلفی را می توانی ببینی و در مورد رفتارهای آنها بنویسی. ضمناً به منزل دایی حسین هم می رسانمت تا به عیادتش بروی. من پیش پدرم رفتم...» بو لحظه موعلّیم الی ایله «دایان» اشارهسی ائلهییب، دئدی: «آقا بابک، سنین بابان نه ایش گؤرر؟» - اوتوبوس شؤفریدی. - بونو یازمامیسان آخی. همده بللی اولور کی دایین مریض ایمیش آمّا یازمامیسان. موعلّیم هر دفعه بیر ایشکال تاپاردی یازدیقلاریمیزا. بیر آیدینین یازدیقلارینا چوخ گیر وئرمزدی. آیدین همیشه اینشاءدا 20 آلاردی. هئچ اولماسا 19 زاد آلاردی. موعلّیم بو لحظه اوشاقلارا ساری دؤنوب، دئدی: «باخین اوشاقلار، بابکین باباسی ائلداردی. امر به معروف و نهی از منکر موضوعسوندا ائلدار بیر آدامین یازدیغی جالیب اولابیلر.» امیر اجازه ایستهییب، سوروشدو: «آقا موعلّیم، ائلدارلیق بیر شوغلدی؟» - یوخ امیرآقا، ائلدارلیق بعضی ایشلرین بیر خاصیّتیدی. امیرین بو جوابی آنلامادیغی بللی ایدی. موعلّیم ایدامه وئردی: «مثلاً بانکدا ایشلهین، موعلّیم، باقّال، تاکسی و اوتوبوس شؤفرلری، کولّاً موسافیر داشیان وساییل شؤفرلری، ایدارهلرده ارباب رجوعینن موستقیم ایرتیباطدا اولانلار .» امیر دییهسن بو دفعه باشا دوشموشدو. دئدی: «یعنی کولاً ائلینن موستقیم ایرتیباطدا اولانلار.» - بله، آفرین. ائلدارلیق چتین بیر مسئولیّتدی. هر کسین حوصلهسی و آنلاییش سطحی بونا ال وئرمز. من بو سؤزلره ائله قولاق آسیردیم کی یادیمدان چیخمیشدی اصل موضوع ائله من اؤزومم. موعلّیم اشاره ائلهدی کی «اوخو». من ادامه وئردیم: «... پدرم گفت برو روی یکی از صندلیهای عقبی بنشین و حرکات و رفتارهای مسافرها را نگاه کن. من رفتم و نشستم. مسافران در ایستگاهها سوار و یا پیاده میشدند. چیز مهمی نمیدیدم. در یکی از ایستگاهها عده بیشتری سوار شدند و برخی از آنها سرپا ماندند. چون جای خالی برای نشستن نبود. در اینجا فکر کردم که همین موضوع برای امر به معروف و نهی از منکر خوب است. به این صورت که نباید کسی که نشسته و کسی که سرپا مانده کرایه مساوی بدهند. در فکر راه حلی برای این موضع بودم که پدرم صدا کرد: «بابک قالخ آیاغا عمی جان اوتورسون.» منظورش حتماً مردی بود که در نزدیکی من سرپا ایستاده بود. من بلند شدم ولی آن مرد تعارف کرد که لازم نیست و من می خواستم دوباره بنشینم که نگاهم به نگاه منتظر پدرم در آینه بالای سرش افتاد. فهمیدم که باید جایم را به آن مرد بدهم. بلند شدم و آن مرد بعد از تشکر از من نشست. پیش پدرم رفته و موضوعی را که به ذهنم رسیده بود از او پرسیدم. جواب داد: «اوغول بو تاکسی دئییل کی. گؤرورسن کی کرایهسیده چوخ اوجوزدی. خطّی واحیده مینن، بوش یئرده اوتوراجاغینی حسابلامامالیدی. آیاق اوسته دورماق حسابینان مینر. یئر اولسا اوتورار. بونون اوچونده کرایهسی، تاکسییه گؤره اوجوزدی.» وقتی سخن به اینجا رسید پدرم اتوبوس را متوقف کرد. چون به ایستگاه دیگری رسیده بود. چند نفر پیاده شدند و چند نفر دیگر سوار شدند. بیشتر تازه سوار شدهها جوان بودند. احتمالاً دانشآموزان دبیرستان بودند...» بوردا دا موعلّیم الی ایله «دایان» اشارهسی ائلهییب، دئدی: «بابک جان، یازیندا بعضی اینشایی اشکاللارین وار ها، مثلاً «تازه سوار شدهها» کلمهسی دوز اولمور.» - آقا موعلّیم، منظوروم همان تازا میننلردی دا! - تورکی گرامرینن فارسینین گرامری فرقلیدی. اونون اوچونده، هم اؤز دیلیمیزین، همده فارس دیلینین بعضی ظرافتلرینی اؤیرنمهلیییک. مثلاً اوردا بوجور یازابیلردین: «به نظر میرسید بیشتر آنهایی که تازه سوار شدند دانشآموز دبیرستانی بودند». البته ایندی موضوموز او دئییل. بونو دئدیم کی بعضی اینشایی نوکتهلره دیقت ائلییهسن.» من یئنه اوخوماغا ایدامه وئردیم: «... تازه وارد شدهها زیاد سر و صدا میکردند. پدرم ادامه داد: خطّی واحیدینده اؤزونه گؤره یازیلمامیش قایدا- قانونلاری وار. مثلاً کیچیکلر اؤزلریندن بؤیوکلره یئر وئرمهلیدیرلر. ساغ آداملار، مریضلره، معلوللارا و یا جانبازلارا یئر وئرمهلیدیرلر...» بو لحظه گینه کیلاسین بیر گوشهسیندن بیری سسلندی: «آقا موعلّیم ایجازه، یازیلمامیش قانون نهجور اولار؟» موعلّیم اونا جواب وئرمهدن بو طرفدن علی شیرینلیک آتدی: «آقا موعلّیم، یازیلان قانونلاری بیلمیریک. بیلدیکلریمیزیده ائله رعایت ائلهمیریک. اونا گؤره، یازیلمایانلاری هئچ بیلمهساخدا اولار!» هامیایله بیرلیکده موعلّیمده گولدو. - علی بَی، بوردا بابکین باباسینین دئدیگی یازیلمامیش قانونلار، ائلیمیزین آداب و رسملریدی. ائلین آداب- رسومو دا قانونلاردان داها قدیمی و کؤکلودو. یعنی اوزون زامانلار بویونجا، ائلین موختلیف نسللری اونلاری یارادیب، گلیشدیریب و یئتیشدیریب. مثلاً هئچ یئرده یازماز کی علمی باخیمدان آیدینلاشدیقجا، یا دا پوللولاشدیقجا اؤزوزو ایتیرمهیین. آمّا همین نوکته، بیر آتاسؤزوموزده بئله خولاصه اولونوب: آغاج بار گتیردیکجه، باشینی آشاغییا سالار. حامد ایجازه آلیب، دئدی: «آقا ایجازه، بونا بنزر بیر سؤزو من تورکیهده بیر رستورانین دیواریندا اوخوموشدوم. اوردا یازمیشدی کی «سن اییلیک ائت، دنیزه آت. تانری چؤلده سانا گئری وئریر.» - آقا حامد، بو همان شعردی کی دئییر «تو نیکی میکن و در دجله انداز که ایزد در بیابانت دهد باز» موعلّیمین اشارهسینن یئنه اوخوماغا ایدامه وئردیم: «...پدرم به جوانان تازه سوار شده اشاره کرده و به من گفت: «عمومی مکانلاردا اؤبور انسانلارین دا حقوقونو رعایت ائلهمک، اخلاقی بیر مسالهدی. اوتوبوسدا بیر عمومی مکان اولدوغونا گؤره، ایندی بو جوانلار یاخشی ایش گؤرمورلر.» من به صحبتهای آنها دقت کردم. صحبتشان در مورد کشف جدید فیزیکی بود که در خبرهای دیروز آمده بود. به پدرم گفتم: «بابا اونلارین دانیشدیقلاری موضوع علمیدی. شاید ائشیدنلرینده خوشونا گلر و معلوماتلاری چوخالار.» پیرمردی که در یکی از صندلیهای جلویی نشسته بود قبل از پدرم جواب داد: «آمّا من ایستهمیرم ائشیدم. چونکی سس و گورولتو اولاندا باشیم آغرییر. بابانیندا دئدیگینه گؤره اوتوبوس عمومی بیر مکان اولدوغو اوچون اونلارین سسلی دانیشماقلاری دوز دئییل. خاص مواریددهده مجبور قالسالار، ایجازه ایستهمهلیدیرلر و ایجازه وئریلسهده، عوذر ایستهمهلیدیرلر.» پدرم رو به آن جوانان کرده و گفت: «جوانلاردان خواهیش اولونور سس سالماسینلار.» آنها هم ابتدا ساکت شدند و سپس با صدای کم صحبتشان را ادامه دادند. من شنیدم که یکی از آنها رو به دوستش کرده و در مورد پیرمرد حرف نامناسبی گفت. وقتی نگاهم به پیرمرد افتاد متوجه شدم که خودش نیز شنیده و ناراحت شده است. امّا چیزی نگفت. در ایستگاه بعدی مسافر تازهای آهسته به پدرم گفت پول ندارم. پدرم هم اشاره کرد که مسالهای نیست. برو بنشین. آن شخص حداقل ده سال از من بزرگتر بود و من نمیتوانستم باور کنم که او کرایه خط واحد هم نداشته باشد. ولی حتماً پدرم بیشتر از من میدانست. چون این کار هر روز او بود. در ایستگاه دیگر پیاده شدم چون به محله دایی حسین رسیده بودیم. پدرم رو به من کرد و گفت: «ایندی گؤردوکلریوی و صاباح موعلّیمه اوخویاجاقلاریوی و کیلاسدا دانیشیلانلارین هامیسینین گوزارشینی صاباح آخشام ایستیرم ها.» بعد خندید و گفت: «حسین دایینا سلامیمی یئتیر.» بعد از اینکه مطلب من تمام شد، موعلّیم از دانش آموزان خواست تا نظرات خودشان را بیان کنند و ... بو منیم باباما اوخودوغوم گوزارش ایدی. فقط کیلاسدا دانیشیلانلاری یازمامیشام. سیز بونلاری اؤز بابا- مامانیزین حضوروندا اوخویوب، هم «امر به معروف و نهی از منکر» لحاظیندان، همده آیری باخیملاردان بررسی ائلییه بیلرسیز. رسول داغسر |
![]() |
||
مامان، عئینالی داغلارینی گؤرسدیب، دئدی: او داغلارین دالیسیندا بیر یئردی اوغلوم. - آدی نیه قرهداغ دی؟ حتماً رنگی قره بیر داغدی؟ - یوخ. قره رنگلی بیر داغ دئییل. آمّا نیه اوجور دئییرلر بیلمیرم. بابا گلنده اونا سوروشارسان. جوغرافی کیتابیمیزداکی مملکتیمیزین نقشهسی یادیما دوشدو. مامانیمدان، ائوه گئدیب کیتابی گتیرمک اوچون اجازه ایستهدیم. اوّل اجازه وئرمهدی. سونرا بعضیلرینین ائولرینه گئدیب, گلدیکرینی گؤرندن سونرا، بیرلیکده گئتدیک. ائودن بیر پالاز و ایکی- اوچ دنه پتو و نقشهلری گؤتوروب، پارکا دؤندوک. من تئز آچیب باخدیم نقشهیه. قرهداغ آدیندا بیر یئر یوخ ایدی. سوروشدوم: «آنا، قرهداغ ایراندا دئییل؟» - ایراندادی منیم بالام. اهر طرفلرینده اولمالیدی. - آخی نقشهده یوخدی! - او نقشه کیچیکدی. بؤیوک نقشهیه باخ. بؤیوک نقشهیه باخدیم. بیر سورو آد وارییدی. - آنا بو قدر آدین ایچیندن نئجه تاپیم قرهداغی؟ سن منه کمک ائله دا! - آذربایجان منطقهسینه باخ اوغلوم. اهر شهری، تبریزین شیمالیندا اولمالیدی. تاپدیم. ورزقاندا اونون یاخینیندایدی. ایکی سیده تبریزه چوخ یاخین ایدیلر. - آمّا بوردا قرهداغ یازمییب کی آنا. مامانیم دا گلیب باخدی. آما دییهسن عیلّتینی او دا بیلمیردی. - بوردا هامی جان هاییندادی. سنده قرهداغی آختاریرسان؟ آخی بس سنین هئچ عقلین یوخدو؟! بابامین ایشدن تئز گلمهسی منیم اوچون یاخشی اولدو. تیلیفونلاریندا ایشدن دوشدویو اوچون بیزدن نیگاران اولوب، تئز گلمیشدی. گلدیگی سورعته گؤره، تئز بیر آز اطلاعات آلمالیایدی عمومی وضعیتیمیزدن. یاخشی کی بونا متوجه اولوب، قرهداغین یئرینی و معناسینی سوروشماق اوچون بیر آز گؤزلهدیم. یوخسا بابامدا مامانیم کیمی، او شرایطده ترسه بیر جواب وئرردی. بابام او اطرافداکی تانیش و فامیللرلهده دانیشدی. داییم گیلده اوردایدیلار. چادیر قوروردولار. اونلارین یانینا گئتدیک. بیر آز داییما کؤمک ائدندن سونرا بابام دئدی: «یاشار، ائوه گئدیب، چادیری گتیرهجگم. منله گلیرسن؟» - گلیرم بابا. گئدیب، ائودن چادیری گتیردیک. پارکداکیلارین بعضیسینین قورخمادان ائولرینه دؤندویو، منه عجیب گلمیشدی. چادیری قورارکن بابامدان سوروشدوم: «بابا بونلار نئجه ائولرینه گئدیرلر؟» - اصلینده اونلار دوز ایش گؤرورلر. چونکو زلزلهنین سونراسی گلن پس لرزهلر، زلزلهنین اؤزوندن خفیف اولار. - بس بیز نیه ائشیکده چادیر قوروروق؟ بابام الینی باشیما چکیب دئدی: «اوغلوم، تلسمه، هر شئیی اؤرگشمک و بیلمک گؤزل بیر شئیدی. آمّا اؤرگشمک فقط سوروشماغینان اولماز. بیر ده فیکیرلشیب تاپماق یولو وار. مثلاً ایندی فیکیرلش گؤرَک، بوگون 21 مُرداد، بیر یای گئجهسی، بیز نییه ائشیکده چادیر قورابیلریک؟!» بو سؤزدنده ائله بیر شئی باشا دوشمهدیم. حتماً گینهده تلسیردیم! بابامین باشی بو ایشلردن آییلاندان سونرا قرهداغین معناسینی و یئرینی سوروشدوم. تاپا بیلمهمیشدیم. - قرهداغین معناسینی بیلمیرم. قدیم زامانلار، آتالاریمیز «قره» (قارا) و «قاراجا» (قراجه) کلمهلرینی «بؤیوک» معناسیندا دا ایشلهدرمیشلر. اونا گؤرهده قرهداغ، احتمالاً بؤیوک داغ یا دا داغلیق منطقه معناسیندا اولا بیلر. یئریده اهر- ورزقان طرفلریندهدی. - بابا، نقشهده یوخدو آخی. نقشهیه باخمادان دئدی: «خوجا، اهر، خاروانا و کلیبر آراسینداکی منطقهیه قرهداغ دییَرلر.» بابامین دئدیگی شهرلری دوز خطله بیر-بیرنه باغلادیم و اورتاسیندا قالان یئره قرهداغ یازدیم. بابام بو ایشیمی گؤرنده گولوب، دئدی: «بو آددا ایراندا و دونیادا چوخ یئرلر وار. هئچ بیلیرسن بو آددا بیر دنه ده مملکت وار؟» - یوخدو بابا، بیلیرسن کی منیم جوغرافیم یاخشیدی. قرهداغ آددا بیر مملکت گؤرمهمیشم. - صیربیستان هاردادی؟ - بیلیرم. یونانین شیمالیندادی. مجارستانینان دا قونشودی. - منیم دئدیگیم قرهداغ، بو صیربیستاندان تازا آیریلیب. قدیم او منطقهنین بوتونو، عوثمانلی تورکلرینین الینده ایدی. اونا گؤرهده ایندی اورداکی اؤلکهلرده موسلمان وار. او زامان، بو موسلمانلار اورداکی بیر منطقهیه «قره داغ» آدی وئردیلر. بو قرهداغ ایندیکی همان «مونته نگرو»دی. - هه مونته نگرونو اوخوموشام. - مونته نگرونون معناسی قرهداغدی. بابام بو ایطّیلاعاتین منیم اوچون جالیب اولدوغونو بیلیردی. آخی بابام موعلّیم ایدی و منی اؤز دئدیگینه گؤره «نه فقط بیر ساده باخان، بلکه یاخشی گؤره بیلن» کیمی بؤیوتمگه چالیشمیشدی. - من ایندی بیر شئیلر گؤتوروب، قرهداغا گئتمک ایستهییرم. منله گلیرسن اوغلوم؟ البته کی گئدیردیم. ماماندا راضییدی. مامان و ائلای, داییم گیلین یانیندا قالدیلار. بیز ده بیر ایکی دنه پالاز- مالاز، یئمهلی، قورو سوت، اوشاقبئزی کیمی بیر شئیلر آلیب، بابامین ماشینیله یولا دوشدوک. خوجانی کئچندن سونرا کندلرده ییخیلمیش ائولری گؤردوک. کندلیلر ییخیق ائولری قازیردیلار. چوخو آغلاشیردی. بابام ساکیت ایدی. ائشیتدیک کی اوستاندار دا گلیبدی. بیز وساییلیمیزی نئچه نفره وئرندن سونرا قاییتدیق. گئجه یاریسی پارکداکی چادیریمیزدایدیق. رسول داغسر |
![]() |
||
![]() نه گؤزلـدیـــر ائـلـیـمیــــزیــن قــایـــدالاری چیللهسی وار، چرشنبهسی، ایل بایرامی بیزیــم ائلــده هر بیـر زادیــن اؤز یئـری وار چونکــو اونـون یئددی میـن ایل تاریخــی وار Nə gözəldir Elimizin qaydaları Çilləsi var, çərşənbəsi, il bayramı Bizim eldə hər bir zadın öz yeri var Çünkü onun yeddi min illik tarixi var |
![]() |
||
بو سوآلین جوابیندا کی حقوق و اخلاقین نیسبتی نهدیر و حقوق اخلاقلا نئجه رابیطه باغلیر, موختلیف فیکری مکتبلر وار. حقیقتده بو نیسبت بیر اساسلی مسألهدیر کی بو گونکی دونیادا راییج اولان ایختیلافلارین درکی اوچون اهمیّتی وار. بو مسأله نه تکجه ایندیکی دونیانین حقوق فلسفهسینین درکینده, بلکه کئچمیشینده حقوق فلسفهسینین درکینده اهمیّتی وار. تاریخ بویو اخلاق و فلسفه آراسینداکی رابیطهنی, اوچ مرحلهیه بؤلمک اولار. بیرینجی مرحلهده اخلاقلا حقوق آراسیندا هئچ فرق یوخیدی. هم اخلاق واریدی و هم حقوق, جماعت هر ایکیسینهده عمل ائدیردیلر. اوندان قاباق, قدیم جامیعهلرده, ایجتیماعی عادتلر و رسملر ایدی کی جماعتی ایداره ائدیردی, یعنی دولتلرین تشکیل تاپماسیندان قاباق. ایکینجی مرحله اون سککیزینجی عصر و آزادلیق ایستهین نهضتلرین تشکیل تاپماسی دؤوردور کی اخلاقلا حقوق رابیطهسینه یئنیدن باخیش سالینیب. بو اساسدا آزادلیق ایستهینلر, افرادین داخیلی ایشلرینده, دولتلرین سیطرهسینین آزالماسینی ایستهییبلر. بو دوشونجهنین قاباقدا گئدنی «ایمانوئل کانت»ایدی کی اخلاقلا حقوق آراسیندا اساسلی فرق قویدو و دئدی: «اخلاق اینسانین داخیلینه دیقّت یئتیریر و حقوق خاریجی ایشلره دیقّت ائدیر.» اوچونجو مرحله بیرینجی و ایکینجی دونیا ساواشلارینا قاییدیر. بیرینجی و ایکینجی دونیا ساواشلاری, بونو ثابیت ائلهدیلر کی نهقدر ده جماعتین دموکراسی و آزادلیغی یولوندا چالیشیلا, یئنهده ظولمو آرادان آپارماق اولماز. چونکی دموکراسینین دا بو عیبی وار کی اکثریّتین اقلیّته حکومت ائلهمهسینده محدود اولور. بونا گؤره بیر سئری اصوللار اولمالیدیر کی دموکراسینیدا محدودلاشدیرسین. بشر حقوقینین قایدالاری بو نهضتین نتیجهسینده یاراندی. حقوقلا اخلاقین رابیطهلرینی ساخلاماغا سعی اولاندا, بشر حقوقینین تدوین تاپماسینین لازیملیغی اورتایا گلدی و اونو رعایت ائلهمک ایجباری اولدو. ایندیکی تحلیلی حقوقین نظری بئلهدیر کی حقوق, اخلاق علمیندن آیری اولمالیدیر. بیر حالدا کی حقوق و اخلاقین بیر بیرلرینی اؤرتن یئرلری وار و حقوق اکثریّتده, اخلاقی اصللرین اینعیکاسیدیر. اخلاقداکی موناظیرهلر بو موضوع اوستونده دیقّت ائدیرلر کی اینسانین یاشاییشینا اَن یاخشی یول نهدیر؟ هانسی ارزیشلر اَن یوخاریدادیلار؟ و هانسی یاشاییش طرزلری قبول اولمایان و غیر مشروع ساییلیر؟ مودئرن اخلاقین فلسفهسیده, نهمنه یاخشی کیردارا باعیث اولار؟ و نهمنه پیس کیردارا سبب اولار؟ کیمی, اساسلی سوآللارین دگیشمهسیایله, شکل تاپیب. |
قانون وار, موقررات وار, آما اونونلا بئله جالیب بوراسیدیر کی اؤلکهمیزده ماشین چاققیشمالاریندا سوروجولر آراسیندا داعوا و حتّا فیزیکی ووروشمایا شاهید اولوروق.
نه تکجه سوروجولوک زمینهسینده, بلکه جماعتین گوندهلیک مسألهلرینین چوخوندا داعوایا شاهید اولوروق.
ارباب رجوع ایداره ایشچیسینین باشینا چیغیریر, ایشچینین حؤصلهسی داشیر. موسافیر 25 تومن اوستونده سوروجو ایله ساواشیر و بونا تای سایسیز صحنهلر کی هر گون شاهید اولوروق, بو نیشان وئریر کی جامیعهمیزده خشونت و صبیرسیزلیک چوخ یایقیندیر.
جماعتین دؤزومونون آزالماسی جامیعهیه آغیر یوکلر تحمیل ائدیر, ائله یوکلر کی جامیعهنین روحی آرامیشین آرادان آپارماقلا دوشونجه و تولید زمینهلرینی جیدّی صورتده موختل ائدیر.
دانیشیغا عادت ائلهمهمیشیک
خشونت, موشکوللرین حلی اوچون اَن ساده و عین حالدا اَن چتین یولدور. ساده بو جهتدن کی اونا ال وورماق چوخ راحتدیر و اونو سئچمک اصلاً مهارته احتیاجی یوخدور و اؤز اؤزونه گلر. چتین بو جهتدن کی اونون تبعاتی چوخ آغیر اولار هم اونو سئچهنه و هم دؤرهدهکیلره.
خشونتین بو راحاتلیقدا سئچیلمهسی, جامیعهده دانیشیق فرهنگینین درینلشمهمهسی نتیجهسینده یارانیر.
جامیعهنین موشکوللری چوخالدیقجا, موشکوللرین حلّینه یول تاپماق داها دا چتینلشر.
دانیشیق فرهنگینی درینلشدیرمک, قیسا مودّت ایش دئییل. قبول ائلهمهلیییک کی جامیعهمیز مین ایللر بویو خانلیق نیظاملارلا ایداره اولوب و داها گوجلو اولان و داها نفوذلو اولان, ائلیه بیلیب زور و قورخوتماقلا موقابیل طرفی مغلوب ائدیب ایشی قازانسین. و حقیقتده, خشونتدن ایستیفاده ائتمک یولو ایله اؤز موشکوللرینی حل ائدیب.
بئله بیر اوزون تاریخی سابیقه ایله, بللی دیر کی دانیشیق فرهنگی بیزیم جامیعهده چوخ ضعیف اولسون و ایختیلافلاری حل ائتمک اوچون دانیشیقدان ایستیفاده اولونماسین.
حیرصلی اولماغی ایفتیخار بیلیریک
اوندا کی داعوالار و ووروشمالاریمیزی تعریفلهمک, موخاطبلری اؤزونه جذب ائده و حتّا اونلار طرفیندن تحسین اولا, بو معنایادیر کی خشونتین جامیعهده قباحتی یوخدور کی هئچ بلکه موثبت یئری وار.
بیر جامیعهده, خشونتین ارزیش ساییلان زمانی, خطر زنگی چالینیر. دیقّت ائلهسز فیلیملرین قهرمانی ایشلرینی خشونتله قاباغا آپاراندا تاماشاچیلار طرفیندن تأیید اولور و تاماشاچی اؤزونو اونون یئرینه قویور و اونون داها آرتیق خشونته ال وورماسینی ایستیر. بو یعنی خشونت بیزیم جامیعه ده موثبت ساییلیر.
بو مسألهنین حلی اوچون عمومی رسانهلر اینسیجاملی برنامه گؤتورمهلیدیرلر کی خشونتی آرادان آپارماسینا فرهنگ یاراتسینلار, آما تأسوفله بیزیم جامیعهده بئله برنامه ایجرا اولمور.
خشونت, سونرادان کسب اولان و اؤرگشمهلی بیر شئیدیر و هئچ کسین ذاتیندا خشونت یوخدور؛ یعنی دئمک اولار کی هرچند بعضی هورمونلار باعیث اولور کی مثلاً خانیملار آغالارا نیسبت داها آرام اولسونلار, آما عاییله تربیتی, دوستلار و شخصین یاشادیغی موحیط, ژنتیکی عامیللردن چوخ آرتیق تأثیری وار.
جامیعهده منفی زادلار موثبت گؤروشمهمهلیدیر, خشونت منفی بیر اخلاقدیر کی جامیعهنی و عاییلهنی داغیلدا بیلر. آما جامیعهمیزده ایشتیباه بیر آنلاییش یارانیب کی بعضاً اینسانلار, شوجاعتله خشونتین آراسینداکی فرقی ایتیریرلر و خشونتی شوجاعت یئرینه ایشلهدیرلر. بیر حالدا کی ائله یئرلر وار کی شوجاعتلی اولماق خشونتسیز اولماغی ایستیر.
مادّی شراییطین خشونتدهکی تأثیری
ایستر ایستهمز مادّی شراییط عاطیفهلرین کونترولوندا چوخ یوخاری تأثیری وار؛ اوراجن کی اینسان بیر بورجلا کدرلهنر و بیر مادّی جاییزهایله کئفی سازالار.
اینسانلارین خشونتلری و مادّی شراییطینین آراسیندا معنالی نیسبت وار. البته بو نیسبتین اولماسی بو معنایا دئییل کی بیرینین مادّی شراییطی یاخشی اولماسا حتماً خشونتلی اولمالیدیر و عکسینه وارلی آدام حتماً آرام اولار. بو طبیعی مکانیزمدیر کی هر کس, موشکوللرین قاباغیندا بیر سئری عکسالعمللر گؤرسدر و چالیشار کی بو موشکوللری بیر یوللا حل ائلهسین. یوخسول اینسانلارین چوخو یوخسوللوقدان یارانان ناراحاتلیقلاری بوشالتماق اوچون خشونته ال وورارلار.
خشونتی خشونتله کونترول ائتمک اولماز
بللیدیر کی خشونت کیمی ایجتیماعی مسألهلری خشونتله کونترول ائتمک اولماز. نییه کی ائله بیر ایستیرسن اودو اودلا خاموشلایاسان کی شاید قیسا مودّتده جواب وئره, آما زمان بویو داها گوجلو بیر موشکوله تبدیل اولار.
![]() |
||
موشترییه احتیرام قویماق باعیث اولدو کی اوتوموبیل تولید ائدن, موشترینین اعتیمادینی ساخلاماق اوچون مین عدد ماشینین منفعتیندن واز کئچسین. کئچن ایل تایلنده گلن سئل اثرینده هوندا شیرکتینین آنبارلاریندان بیرینی سئل باسدی و مین عدد صیفر کیلومتر ماشین یارییاجان سو آلتیندا قالدی. بو مسأله باعیث اولدو کی بو شیرکتین مودیری موشتریلرین موطمئین ائتمک اوچون کی اونلارا سئل باسمیش ماشین ساتمایاجاق, بو ماشینلارین ایسقاطینا امر وئردی. ائله ماشینلاری کی فقط سئل باسمیشدی و تمیزلهمکله اوّلکی حاللارینا قاییدا بیلردیلر. |
![]() |
||
تبریزین شهرداریسی عضویّت حقی اوچون اوچ مین دولار وئرمکله, آسیا شهرداریلار جمعینه قوشولدو. تبریز شهرداریسینین, تایلندین بانکوک شهرینده اولان آسیا شهرداریلار ییغینجاغیندا حضور تاپماغی اوچون, اوچ فوریّتلی لاییحهسی تبریزین شهر شوراسیندا تصویب اولدو. بو مجمعین ایکی ایللیک عضویّت حقی, آلتی مین دولاردیر کی تبریز شهرداریسی نامه یازماقلا و کئچن ایل بو مجمعده حاضیر اولماماسینی نظرده آلماقلا, اوچ مین دولار تبریزین شهر شوراسینین صاندیغیندان وئریر. هابئله تبریز شهرداری 200 چادیر کمپینین آرتیریلماسیندان خبر وئردی کی تبریز جماعتینین اورژانسی شراییطده ایسکانی اوچون نظرده آلیب. او آرتیردی: بو تعدادلا ایندی تبریز شهرینین 400 ایضطرری کمپی وار و 50 سیّار توالتده نظرده آلینیب. |
![]() |
||
انگلیستاندا 25 یاشدان آز جوانلاردا بیر آراشدیرما نیشان وئریب کی هر بئش نفردن دؤرد نفری اینترنتسیز اؤزونو «ایتمیش» حیس ائدیر. تلگرافین وئردیگی خبره گؤره, بو آراشدیرما لندنین علوم موزهسی طرفیندن مین نفر 25 یاشدان کیچیک جوانلار اوستونده اولوب کی وئبله بؤیوموش نسله, اینترنتین قویدوغو تأثیرینی گؤرسدیر. آیری طرفدن 25 یاشدان یوخاری اولانلارین بئشده اوچو اینترنت بارهده بو نظرلری وار. بو تحقیقدهکی آداملارین اوچده بیری اینترنتی تیلویزیونا ترجیح وئریرلر و یوزده آلتمیشی اینترنتی, ایرمیجی عصرین اَن بؤیوک ایختیراعسی بیلیرلر. تحقیقدهکی آروادلارین یاریسی و 25 یاشدان آشاغی آروادلارین یوزده آلتمیشی اینترنتدن ناخوشلوقلارین تانیماق اوچون ایستیفاده ائدیرلر. هابئله تحقیقدهکیلرین یوزده قیرخی اینترنتدن آشپزلیگی اؤیرنمک اوچون ایستیفاده ائدیرلر و اوچده بیریده وساییل تعمیرینی اؤیرنمک اوچون بو وسیلهدن ایستیفاده ائدیرلر. |
![]() |
||
کئچن آلتی آیدا باش وئردی: بوشانمانین چوخالماسی و ائولنمگین آزالماسی اؤلکهنین سند و املاک ثبت ایدارهسینین رئیسی کئچن آلتی آیدا بوشانمانین یوزده آلتی چوخالماسی و ائولنمگین یوزده بئش آزالماسیندان خبر وئردی. احمد تویسرکانی زنجاندا خبرنیگارلار جمعینده دئدی: بو ایلین ایلک آلتی آییندا اؤلکهمیزده 70 مین 841 بوشانما ثبت اولوب کی کئچن ایل ایله موقاییسهده یوزده آلتی چوخالیب. همن زماندا 415 مین 620 ائولنمک ثبت اولوب کی کئچن ایلین اوخشار زمانینا نیسبت یوزده بئش آزالیب. |
![]() |
||
اینسان هر گون اؤز احتیاجلارینی تأمین ائتمگه چالیشیر و بو چالیشمانین نتیجهسی تکجه اونون اؤزونه فایدا وئریر. ساییر حیوانلار دا بئلهدیر آما اینسانین اونلارلار فرقی بودور کی اولا بیلر کی اینسانین چالیشماسیندا, تکجه مقصد مادّی فایدالار اولماسین, بلکه اینسان داها گئنیش فایدالارین دالیسیجا اولسون. او بوتون کاییناتی اؤزو بیلر و ساییر اینسانلارا دا کؤمک ائتمگه چالیشیر. اینسان بو حاللاردا اؤز واقعی هویّتینی تاپیر و واقعی اینسان اولور. فیلسوفلارین هامیسی بو مسألهده کی اینسان لذّت و منفعت قازانماق و درد و آغریدان اوزاق اولماق دالیسجادیر, بیر عقیدهدهدیلر. آما اونون نوعوندا ایختیلافلاری وار. بیر عیدّه فردین اصالتینه اینانیرلار و بیر عیدّه جامیعهنین اصالتینی قبول ائدیرلر. بیر عیدهده هم فردین و هم جامیعهنین منقعتینی نظرده آلیر کی ایسلام دینیده دقیقاً بو مسألهنی اؤیردیر. اینسان بو کمالا چاتسا کی بو مسألهنی بیله کی کایینات او اؤزودور, داها شخصی منفعتلرله جامیعه منفعتلری بیر خط اوستونده اولاجاق و بیر بیریندن آیری اولمایاجاق. عیناً دریانین سویو کیمی کی دریا همان سودور و سو همان دریادیر. دریا اولماسا سو اولماز و سو اولماسا دریا اولماز و بو دریانین هر قطرهسینه صادیقدیر. و یا آیری بیر میثال: قویوغون هر تیکهسی قویوق اؤزودور و قویوق او تیکهلردن عیبارتدیر. اونون هر تیکهسی صدمه گؤرسه قویوق دلینمیش ساییلیر و داها اؤزو اولمور. |