ایجتیماعی ظولملره لاقید اولماغین ریشه‌سی، جهالتدیر

	ایجتیماعی ظولملره لاقید اولماغین ریشه‌سی، جهالتدیر
ریوایتلر اساسیندا ظولمون تعریفی بئله‌دیر: «وضع الشی فی غیر موضعه» یعنی بیر شئیی اؤز یئریندن کنار بیر یئره قویماق. بو سؤز «عدل» سؤزونون موقابیلینده دایانیر کی هر زادی اؤز یئرینه قویماق معناسیندادیر. قورآندا دا بو سؤز ائله بو معنادا گلیب؛ حضرت موسی‌نین(ع) قیصّه‌سینده قبطی‌نین اؤلمه‌سیندن سونرا حضرت موسی (ع) بویورور: « . . . رب ظلمت نفسی» کی حضرت ایمام رضا(ع) بو آیه‌نین تفسیرینده بویورور یعنی بو کی« وضعت نفسی فی غیر موضعها». اؤزومو منه مخصوص اولمایان یئرده قرار وئردیم. قورآن و ریوایتلر اساسیندا ظولم اوچ کولّی یئره بؤلونور کی بونلارین هر بیری‌ آیری شاخه‌لره بؤلونورلر. نهج‌البلاغه‌نین 176-جی حیکمتینده بئله گلیب: «بیلین کی ظولم اوچ جوره‌دیر: 1.  باغیشلانمایان ظولم، 2. او ظولم کی آللاه طرفیندن سورقو سوآلا چکیله‌جک 3. باغیشلانان ظولم. آما باغیشلانمایان ظولم، آللاها شریک قرار وئرمکدیر نئجه‌کی بویوروب (آللاه [هئچ‌واخت] ظولمو باغیشلامایاجاق) و باغیشلانان ظولم او ظولمدور کی اینسان بیر سئری خیردا گوناهلارا مورتکیب اولماقلا اؤزونه ائلر. آما او ظولم کی آللاه طرفیندن سورقو سوآلا چکیله‌جک ، او ظولمدور کی جماعت بیر بیرینه ائدیر.»   اوروج، ناماز و ساییر عیبادتلری ترک ائله‌مک کیمی حق‌الله بؤلومونده، حقیقتده اینسان اؤزونه ظولم ائدیر و اؤزونو کمال، ایچ صفاسی و ایلاهی رحمته چاتماقدان محروم ائدیر، آما جوبران اولمادان باغیشلانمایان ظولم، حق‌الناسدیر. اؤزونه ظولم ائتمک یعنی اؤزونو محروم ائتمک؛ بیز دونیایا گلنده بیر پاییمیز وار کی ریوایتده بویورور  «لاثمن لانفسکم الا الجنة» یعنی هر بیریزین پایی جنّتدیر و آللاه سیزی بونون اوچون یارادیب. آللاه تعالا او مطلوب کمالا چاتماق یوللارینی آچیقلاییب و بیر بؤلومون‌ده اینسانلارین جانینا ایلهام ائدیب «فالهمها فجورها و تقواها» هر اینسانا یپیسلیقلارین و یاخشی‌لیقلارین ایلهام ائله‌دی. هیدایتین بیر بؤلومونو پیغمبرلر ائدر آما بیر بؤلومونو ده آللاه تعالا اینسانین عقلینده و فیطرتینده یئرلشدیریب و بیزیم ائله سرمایه‌لریمیز وار کی جانیمیزلا ممزوجدولار. اینسان بو مسیرلردن ایستیفاده ائدیب، اینسانین حقّی اولان کمال نوقطه‌سینه چاتماسا، اؤزونو محروم ائدیب و حقیقتده اؤزونه ظولم ائدیب.  البته اؤزونه ظولم ائتمگین دالیسیندا، جماعته ظولم ائله‌مک‌ده گلیر. یعنی بیر اینسانین وظیفه‌سی وار جامیعه‌ده بونون بوینوندا اولان وظیفه‌نی یئرینه یئتیرسین. ایندی بو اینسان گلیب اؤزونه ظولم ائلیه و لازیم اولان موقعیتده اولمایا (علمی و تقواسی ضعیف اولا) حقیقتده بو جامیعه‌یه و جماعته ده ظولم ائدیب. بیر سئری عیلّتلر بیزی ایجتیماعی ظولملرین قاباغیندا بی تفاوت ائدیب. بو عیلّتلرین بیری جهالتدیر. جهالت تربیتی، اخلاقی و رفتاری موشکوللرین عیلّتیدیر. ریوایتلریمیزده قونشونون حقلری باره‌ده سؤزلر گئدیب و اونلاری رعایت ائله‌مه‌مک ظولم میصداقلاریندان ساییلیب. دین باخیمیندان چوخ زاد حق اوستونده‌دیر. حتّا حیوانلارین حقّین رعایت ائله‌مک باره‌ده چوخلو ریوایتیمیز وار. بو نیشان وئریر کی ایش چوخ حساسدیر آما بیز اونلارین چوخوندان غافیلیک کی قطعاً اونلارا جواب وئرمه‌لی‌ییک. اینسان هر حرکت و ایشینه گؤره مسئولدور.