اخلاق و حقوق

اخلاق و حقوق

بو سوآلین جوابیندا کی حقوق و اخلاقین نیسبتی نه‌دیر و حقوق اخلاقلا نئجه رابیطه باغلیر, موختلیف فیکری مکتبلر وار. حقیقتده بو نیسبت بیر اساسلی مسأله‌دیر کی بو گونکی دونیادا راییج اولان ایختیلافلارین درکی اوچون اهمیّتی وار. بو مسأله نه تکجه ایندیکی دونیانین حقوق فلسفه‌سی‌نین درکینده, بلکه کئچمیشین‌ده حقوق فلسفه‌سی‌نین درکینده اهمیّتی وار. تاریخ بویو اخلاق و فلسفه آراسینداکی رابیطه‌نی, اوچ مرحله‌یه‌ بؤلمک اولار. بیرینجی مرحله‌ده اخلاقلا حقوق آراسیندا هئچ فرق یوخیدی. هم اخلاق واریدی و هم حقوق, جماعت هر ایکیسینه‌ده عمل ائدیردیلر. اوندان قاباق, قدیم جامیعه‌لرده, ایجتیماعی عادتلر و رسملر ایدی کی جماعتی ایداره ائدیردی, یعنی دولتلرین تشکیل تاپماسیندان قاباق. ایکینجی مرحله اون سککیزینجی عصر و آزادلیق ایسته‌ین نهضتلرین تشکیل تاپماسی دؤوردور کی اخلاقلا حقوق رابیطه‌سینه یئنیدن باخیش سالینیب. بو اساسدا آزادلیق ایسته‌ینلر, افرادین داخیلی ایشلرینده, دولتلرین سیطره‌سی‌نین آزالماسینی ایسته‌ییبلر. بو دوشونجه‌نین قاباقدا گئدنی «ایمانوئل کانت»ایدی کی اخلاقلا حقوق آراسیندا اساسلی فرق قویدو و دئدی: «اخلاق اینسانین داخیلینه دیقّت یئتیریر و حقوق خاریجی ایشلره دیقّت ائدیر.» اوچونجو مرحله بیرینجی و ایکینجی دونیا ساواشلارینا قاییدیر. بیرینجی و ایکینجی دونیا ساواشلاری, بونو ثابیت ائله‌دیلر کی نه‌قدر ده جماعتین دموکراسی و آزادلیغی یولوندا چالیشیلا, یئنه‌ده ظولمو آرادان آپارماق اولماز. چونکی دموکراسی‌نین دا بو عیبی وار کی اکثریّتین اقلیّته حکومت ائله‌مه‌سینده محدود اولور. بونا گؤره بیر سئری اصوللار اولمالیدیر کی دموکراسینی‌دا محدودلاشدیرسین. بشر حقوقی‌نین قایدالاری بو نهضتین نتیجه‌سینده یاراندی. حقوقلا اخلاقین رابیطه‌لرینی ساخلاماغا سعی اولاندا, بشر حقوقی‌نین تدوین تاپماسی‌نین لازیملیغی اورتایا گلدی و اونو رعایت ائله‌مک ایجباری اولدو. ایندیکی تحلیلی حقوقین نظری بئله‌دیر کی حقوق, اخلاق علمیندن آیری اولمالیدیر. بیر حالدا کی حقوق و اخلاقین بیر بیرلرینی اؤرتن یئرلری وار و حقوق اکثریّتده, اخلاقی اصللرین اینعیکاسیدیر. اخلاقداکی موناظیره‌لر بو موضوع اوستونده دیقّت ائدیرلر کی اینسانین یاشاییشینا اَن یاخشی یول نه‌دیر؟ هانسی ارزیشلر اَن یوخاریدادیلار؟ و هانسی یاشاییش طرزلری قبول اولمایان و غیر مشروع ساییلیر؟ مودئرن اخلاقین فلسفه‌سی‌‌ده, نه‌منه یاخشی کیردارا باعیث اولار؟ و نه‌منه پیس کیردارا سبب اولار؟ کیمی, اساسلی سوآللارین دگیشمه‌سی‌ایله, شکل تاپیب.