آذربایجاندا قتل عام و یا بؤیوک باهالیق دؤورو (95 ایل بوندان قاب

آذربایجاندا قتل عام و یا بؤیوک باهالیق دؤورو (95 ایل بوندان قاباق)

آذربایجانلی‌لار ایچینده بؤیوک باهالیغا معروف اولان بؤیوک قیتلیق, 1296-جی هیجری شمسی (1917 میلادی) ایلینده باشلاییب و 1298-جی ه.ش (1919 میلادی) ایلینده باشا چاتدی. تاریخچیلرین چوخ آزی آذربایجانداکی بو سوی قیریما ایشاره ائدیبلر. یاییلان سندلر و خاریجی اؤلکه‌لر سفیرلری‌نین گوزاریشینه اساساً بؤیوک باهالیق دؤورونده ایران جمعیتی‌نین یوزده قیرخی تلف اولدو. طرف ساخلامایان تاریخچیلرین هامیسی بو قیتلیغین عامیلینی سئل, طوفان و یاغیشسیزلیق کیمی زادلار بیلمیرلر. بلکه بؤیوک قیتلیغین اساس عامیلینی انگیلیسین ایستعماری سیاستی ساییرلار. 1917 اینقیلابی‌نین غالبیّتی ایله روسیه‌نین ایشغالچی قوشونو ایراندان گئتدی. او دؤورده ایران 400 مین نفر انگلیس قوشونو ایله ایشغال اولموشدو. انگیلیسلر ایراندا و روسیه‌نین جنوبونداکی قوشونلارینی تعذیه ائتمک اوچون, ایرانین غرب و شیمال و مخصوصاً آذربایجانین اکین محصوللارینی آلدیلار. 1918 میلادی ایلینده آذربایجانین میانا شهری عوثمانلی قوشونو طرفیندن ایشغال اولدو, انگیلیسلر بوتون یئمک ذخیره‌لرینی اودلادیلار کی عوثمانلی‌لارین الینه دوشمه‌سین. خانم نیکی آر کدی «قاجار دؤورونون ایرانی و رضاخانین قالخماسی» کیتابیندا یازیر کی ایرانلی‌لار قارینلارینی دویورماق اوچون آغاج ریشه‌سی یئییردیلر و بعضاً آدام‌دا یئییردیلر. ایشغالچیلار, تزار قوشونون چیخماسی و عوثمانلی‌نین مغلوبیّتیندن سونرا ایراندا آت چاپدیردیلار و 1299 ه.ش (1921- ایلین فوریه‌سی) کودتاسیندان سونرا و ایرانین بوتون ایشلرین انگلوفیل فراماسونرلره (انگیلیس پرستلره) تاپیشیراندان سونرا ایرانی ترک ائله‌دیلر. تقریباً 10-8 میلیون نفر (یعنی او زمانکی ایران جمعیتی‌نین تقریباً یاریسی) بو قیتلیقدا تلف اولدولار و انگیلیسلر بو قیتلیغین آزالماسی جهتینده نه اینکی بیر ایش گؤرمه‌دیلر, بلکه ایرانین باشا باشیندا تاخیل و یئمه‌لی زادلاری آلماقلا و هند و بین‌النهرین‌دن تاخیل وارید ائتمه‌مکله و آمریکادان تاخیل گلمه‌سی‌نین قاباغین آلماقلا و بعضی مالی سیاستلرین ایجراسی ایله (او جومله‌دن ایران نفتی‌نین پولونو وئرمه‌مکله) قیتلیغی چوخالتدیلار. نتیجه‌ده جماعتیمیزین داها چوخو انگیلیس سیاستلری اثرینده یارانمیش آجلیقدان تلف اولدولار. عوثمانلی ایله ساواشماغا گؤره و انگیلیسلرین عوثمانلیدان و یئنی شوروی حکومتیندن قورخماسینا گؤره, انگیلیس قوشونلاری آذربایجاندا آیری یئرلردن داها چوخ ایدی. بو اوزدن ایدعا ائتمک اولار کی آذربایجانداکی تلفات یوزده قیرخدان داها چوخیدی. طبیعتاً اکین محصوللاری‌نین قیمتی شیدّتلی صورتده باهالاشدی. حتّا دئییلیر کی شهرلرده جماعت قارنینی دویورماق اوچون, بیر دوکانی ایکی اوچ چؤرکله دگیشیردیلر. شاید تلفاتین یاریسیندان چوخو آذربایجانا مربوط اولا. بیرینجی دونیا ساواشیندان سونرا پاریسده تشکیل اولان کونفرانسدا, بیرینجی دونیا ساواشی‌نین فاتیحلری بو مسأله‌نین یانیندان سس‌سیز و چوخ ساده کئچدیلر. و هله ده استعمارچی سیاستین گوجو بو مسأله‌نین اوستونون آچیلماسینا ایجازه وئرمیر.